Ελλάδα: δελφίνια και φάλαινες σε κίνδυνο

Τα κητοειδή (φάλαινες, δελφίνια, φώκιες) που κολυμπούν στις ευρωπαϊκές θάλασσες αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερη απειλή από ό, τι σε όλα τα άλλα μέρη του πλανήτη. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη διαθέτει ένα από τα πιο προηγμένα και ολοκληρωμένα συστήματα για την προστασία τους.

Αυτό το παράδοξο περιγράφεται σε μια έκθεση με τίτλο «Under Pressure», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από την OceanCare, έναν διεθνή οργανισμό για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Στο παρελθόν, οι θάλασσες ήταν γεμάτες ζωή, κοπάδια πολλών εκατοντάδων δελφινιών ήταν κοινά, και βρήκαν ακόμη και τη θέση τους στην αρχαία τέχνη. Πώς πήγαμε από αυτήν την εικόνα στη ζοφερή πραγματικότητα του σήμερα, όπου απειλείται ακόμη και το κοινό δελφίνι; Το πιο σημαντικό, πού θα είμαστε σε λίγα χρόνια εάν δεν αλλάξει τίποτα;

Τοιχογραφίες στους τοίχους του παλατιού της Κνωσού. Ο.Κρήτη

Ορισμένες απειλές μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν. Μεταξύ 2010 και 2020, οι φαλαινοί στη Νορβηγία, τα Νησιά Φερόες, την Ισλανδία και τη Γροιλανδία σκότωσαν 52.966 κητώδη. Το κρέας τους εξάγεται κυρίως στην Ιαπωνία, όπου παραμένει η εγχώρια ζήτηση. Επίσης, τα πιάτα με κρέας φαλαινών είναι σε ζήτηση μεταξύ των τουριστών και το λίπος και τα οστά τους έχουν πολλές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής σε αναμνηστικά. “Δεν υπάρχει έρευνα που να υποστηρίζει οποιαδήποτε υπό όρους σταθερότητα ορισμένων συλλήψεων (σκοτώνοντας κητώδη)”, δηλώνει το OceanCare. Η μελέτη προτείνει ότι ο δραστικός περιορισμός του κυνηγιού των κητοειδών είναι το απλούστερο μέτρο που μπορεί να ληφθεί για την προστασία τους.

Άλλες απειλές είναι πολύ πιο περίπλοκες. Ο πιο πολύτιμος οδηγός για την κατάσταση των ειδών και των πληθυσμών καταρτίζεται από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN). Επιστήμονες από διάφορους τομείς αξιολογούν τακτικά τα πιο ακριβή επιστημονικά στοιχεία και ταξινομούν είδη που κυμαίνονται από “λιγότερο επικίνδυνα” έως “εξαφανισμένα”. Η κόκκινη λίστα του IUCN απαριθμεί δεκάδες απειλούμενα κητοειδή είδη στην Ευρώπη. Ενώ από τους τρεις πληθυσμούς και τους υποπληθυσμούς που απέχουν μόλις ένα βήμα από την εξαφάνιση (κινδυνεύει), ζει κανείς στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα μικρό δελφίνι (Delphinus delphis) στον Κόλπο της Κορίνθου. Δύο άλλα είδη που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης στην Ευρώπη είναι οι φάλαινες δολοφονίας στο Στενό του Γιβραλτάρ και οι φώκιες (μικρά κητοειδή που συχνά συγχέονται με τα δελφίνια) στη Βαλτική Θάλασσα.

Διαφορετικοί τύποι δελφινιών έχουν διαφορετικές διατροφικές συνήθειες και συμπεριφορά. Ο Κόλπος της Κορίνθου είναι ένα μεγάλο υδάτινο σώμα με υγιή πληθυσμό περίπου 1.300 ριγέ δελφίνια (και έναν άλλο μικρό πληθυσμό κινητών δελφινιών). Ωστόσο, μόνο 22 άτομα παρέμειναν από τα τελευταία, αφού κάθε είδος αντιδρά διαφορετικά στην περιβαλλοντική πίεση. Για να επιβιώσουν, άφησαν το δικό τους περιβάλλοντα ρηχά νερά, όπου τρώνε σαρδέλες και αντσούγιες, που εξαντλήθηκαν από την υπεραλίευση. Τώρα αναγκάζονται να ζήσουν σε βαθύτερα νερά, όπου ενώνουν ομάδες ριγέ δελφινιών και ζευγαρώνουν μαζί τους.

Το σχήμα και το χρώμα του αμαξώματος κάθε δελφινιού είναι διαφορετικά, οπότε αν αφιερώσετε αρκετό χρόνο παρατηρώντας και φωτογραφίζοντας όλα τα δελφίνια στην περιοχή, μπορείτε να τα αναγνωρίσετε σχεδόν μεμονωμένα. Ο Ιταλός θαλάσσιος βιολόγος Giovanni Bearzi έκανε ακριβώς αυτό, αφιερώνοντας 21 χρόνια ζωής του στη μελέτη των δελφινιών στην Ελλάδα – πρώτα στο Ιόνιο Πέλαγος και στη συνέχεια στον Κόλπο της Κορίνθου. Είναι ανησυχητικά τα μοντέλα που δημιουργήθηκαν από τον Bearzi, μαζί με τη Nina Luisa Santostazi, ερευνητή ζώων στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, La Sapienza και τον Olivier Jimenez, έναν Γάλλο δημογράφο ζώων.

Στην τελευταία ερευνητική τους εργασία (Santostasi et al. 2020 στο επιστημονικό περιοδικό Ecological Modeling), οι επιστήμονες προβλέπουν ότι οι πιθανότητες εξαφάνισης του κοινού πληθυσμού δελφινιών στον Κόλπο της Κορίνθου τα επόμενα 16 χρόνια είναι πολύ υψηλές. Η εξαφάνιση θα μπορούσε να είχε συμβεί ως αποτέλεσμα υβριδισμού μεταξύ ριγέ και κοινών δελφινιών. Υπάρχουν ήδη διπλάσια υβρίδια από άλλα κοινά δελφίνια. «Τα κοινά δελφίνια είναι πιθανό να εξαφανιστούν», λέει ο Bearzi. “Τα υβρίδια είναι επιβλαβή για το είδος, και σίγουρα όχι στο βαθμό που βρίσκονται στον Κόλπο της Κορίνθου.”

Αυτή η επιστημονική πρόβλεψη θα πραγματοποιηθεί “αν δεν αλλάξει τίποτα.” Ο Bearzi σημειώνει με λύπη ότι τα ζώα που προσαρμόζονται στον άνθρωπο επιβιώνουν, όπως περιστέρια, αρουραίους, αλεπούδες ή, στην περίπτωση των δελφινιών, τα δελφίνια που μπορούν να μετακινηθούν μέσα και έξω από τον Κόλπο της Κορίνθου, μπορούν να τρέφονται με ψάρια που ξεφεύγουν από εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας.

Μετά από επίμονες προσπάθειες του Pelagos Cetacean Research Institute και άλλων οργανισμών, ο Κόλπος της Κορίνθου ανακηρύχθηκε προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 το 2018, αλλά η υπεραλίευση από τράτες και γρι-γρι δεν σταμάτησε. Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Αλέξανδρος Φραγκίσκος σημειώνει ότι, εκτός από τα κοινά δελφίνια στον Κόλπο της Κορίνθου, άλλα απειλούμενα κητοειδή στα ελληνικά ύδατα περιλαμβάνουν φάλαινες σπέρματος στην ελληνική λεκάνη και φώκιες στο Θρακικό Πέλαγος.

Πιο πρόσφατα, το ελληνικό κράτος τελικά συνειδητοποίησε το πρόβλημα της σύγκρουσης των φάλαινων με τα πλοία, αλλά δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα για την επίλυση αυτού του προβλήματος. Το ένα κατευθύνει τα πλοία μακριά από περιοχές όπου ζουν αυτά τα μεγάλα κητοειδή. Μια άλλη εγγύηση θα μπορούσε να είναι η μείωση του ανθρώπινου θορύβου μειώνοντας την ταχύτητα των πλοίων, όπως περιγράφεται λεπτομερώς στην έκθεση OceanCare. Σε κάθε περίπτωση, τα μέτρα θα πρέπει να είναι πραγματικά, όχι καθαρά θεωρητικά. Όπως σημειώνει ο Bearzi, “η προστασία πρέπει να είναι τέτοια ώστε να βλέπουν τα δελφίνια.” Είναι έξυπνα ζώα και δεν εξαπατούνται εύκολα.

…



Source link