Οι φωτιές που έπληξαν την Ελλάδα για άλλη μια φορά έδωσαν αφορμή για έναν κύκλο συζητήσεων για το «αύριο». Η επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, το σενάριο της ερημοποίησης και το πόσο κοντά είμαστε στο μηδέν και τι σημαίνει αυτό είναι μερικά από τα ερωτήματα που καλούνται να απαντήσουν οι ειδικοί.
Ενώ μια ακριβής πρόβλεψη του «αύριο» φαίνεται αδύνατη αυτή τη στιγμή, η μελλοντική πρόληψη πυρκαγιών και η ατομική ευθύνη φαίνεται να είναι οι βασικοί πυλώνες των πιο αισιόδοξων σεναρίων. Αντίθετα, δυστοπικά σενάρια κάνουν λόγο για μη αναστρέψιμη οικολογική κατάρρευση.
Κώστας Σινολάκης: «Είμαστε κοντά σε ένα «σημείο ανατροπής» από το οποίο δεν θα μπορέσουμε να συνέλθουμε».
Ο Κώστας Σινολάκης είναι Καθηγητής Φυσικών Καταστροφών, Επιστήμονας και Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Κλιματικής Αλλαγής. φωτογραφία Εγκαίρως.
Ο πιο προφανής σύνδεσμος που κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι σχετικά με τις πυρκαγιές και την κλιματική αλλαγή είναι, μακράν, οι υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η κύρια συνέπειά τους είναι οι αλλαγές που προκαλούν στο οικοσύστημα, πολλές από τις οποίες είναι μη αναστρέψιμες. Αυτό είναι το βασικό μας πρόβλημα.
Πολλά από τα νησιά του Αιγαίου που θεωρούμε ξηρά είχαν κάποτε δάση.
Για να γίνει πιο σαφές, ας πάρουμε, για παράδειγμα, πολλά από τα νησιά του Αιγαίου, που στην εποχή μας τα θεωρούμε άνυδρα. Στα αρχαία χρόνια υπήρχαν δάση στα ίδια νησιά. Ο λόγος που αυτά τα δάση δεν έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα είναι ότι οι πρόγονοί μας τα χρησιμοποιούσαν είτε ως καύσιμο είτε ως δομικό υλικό για σπίτια, πλοία και βάρκες. Ως εκ τούτου, σταδιακά αυτά τα δάση κόπηκαν και στο μέλλον δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ξανά, δημιουργώντας το ξηρό τοπίο που βλέπουμε σήμερα στα νησιά του Αιγαίου. Αυτό φοβόμαστε επίσης για μεγάλες δασικές εκτάσεις που έχουν πληγεί από πυρκαγιές: αποδάσωση του τοπίου και απώλεια γης.
Όταν μιλάμε για απώλεια εδάφους, εννοούμε την απώλεια του εδάφους που υποστηρίζει ολόκληρο το οικοσύστημα: φυτά, δέντρα, θάμνοι… Σταδιακά, αυτό οδηγεί σε ερημοποίηση, και εμφανίζονται διαφορετικά οικοσυστήματα, μακριά από αυτά που θα θέλαμε να έχουμε κοντά στην προαστιακή μας περιοχή. Προς το παρόν, δεν μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα πόσο κοντά είμαστε στην «ολοκλήρωση» της οικολογικής κατάρρευσης. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βρισκόμαστε κοντά στο «μηδέν», ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, σε ένα «σημείο ανατροπής» από το οποίο δεν θα μπορέσουμε να συνέλθουμε. Μπορεί ακόμη και να έχουμε ήδη φτάσει σε αυτό το σημείο καμπής, δεν μπορώ να ξέρω. Το μόνο που ξέρω σίγουρα είναι ότι πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε και επίσης να ξανασκεφτούμε τις προσωπικές μας επιλογές, πέρα από την επιλογή των κυβερνήσεων στον τομέα της παραγωγής ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, η υπερκατανάλωση αγαθών και τα απορρίμματα τροφίμων αφήνουν τεράστιο αποτύπωμα άνθρακα και επηρεάζουν έντονα την κλιματική αλλαγή».
Ευθύμης Λέκκας: “Δεν μιλάμε για ένα υποθετικό σενάριο που αφορά αόριστα τις επόμενες γενιές. Μιλάμε για το παρόν”
Ευθύμης Λέκκας – Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής, Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Καταστροφών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος ΟΑΣΠ.
Όταν μιλάμε για ερημοποίηση, εννοούμε την ερημοποίηση. Όταν μιλάμε για ερημοποίηση, δεν εννοούμε απλώς μια εικόνα μιας ερήμου, αλλά μια κατάσταση όπου το έδαφος και το υπέδαφός του έχουν χάσει όλα τα αγώγιμα συστατικά και στοιχεία. Με άλλα λόγια, οι απαραίτητες χημικές διεργασίες για τη διατήρηση της χλωρίδας και της πανίδας, τόσο πάνω όσο και κάτω από την επιφάνεια, δεν συμβαίνουν.
Δεν είναι μια βιώσιμη κατάσταση όπου δεν μπορείς να σταθείς ούτε σε στάση λεωφορείου χωρίς κλιματισμό.
Πάρτε το Ντουμπάι, για παράδειγμα, όπου η έρημος δεν μπορεί να υποστηρίξει την κανονική χλωρίδα και πανίδα. Ως εκ τούτου, εμφανίστηκε μια οικονομική ευκαιρία για τη δημιουργία και την ανάπτυξη ενός τεχνητού πολιτισμού, ο οποίος στην πραγματικότητα βασίζεται σε «ξύλινα στηρίγματα». Αν λοιπόν κάποιος κόψει το ρεύμα, όλα έχουν τελειώσει, γιατί δεν είναι μια βιώσιμη κατάσταση όπου δεν μπορείς να σταθείς χωρίς κλιματισμό ακόμα και σε στάση λεωφορείου.
Εμείς ως χώρα είμαστε στα πρόθυρα μιας τέτοιας κατάστασης. Φυσικά, πρόκειται για μια κατάσταση, μια διαδικασία που εξελίσσεται σταδιακά και όχι από τη μια στιγμή στην άλλη. Στην Αττική, όμως, έχουμε ήδη έναν βαθμό ερημοποίησης. Φυσικά, όσο τα δάση μας εξακολουθούν να εξαφανίζονται με αυτόν τον ρυθμό, δεδομένης της κλιματικής κρίσης, η εικόνα θα χειροτερεύει. Αν πχ καεί εντελώς η Πάρνητα, δεν ξέρω τι θα μείνει. Αναμφίβολα είμαστε στο μηδέν. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν μιλάμε για ένα υποθετικό σενάριο που αφορά αόριστα τις επόμενες γενιές. Μιλάμε για την παρούσα στιγμή. Σε ό,τι αφορά το βαθμό στον οποίο πρέπει να αλλάξουμε αυτή την κατάσταση, η πολιτεία φέρει βεβαίως ένα συγκεκριμένο μερίδιο ευθύνης, αλλά είναι πολύ σημαντικό να αναλαμβάνει ο καθένας προσωπική ευθύνη, ειδικά όσον αφορά τους στοιχειώδεις κανόνες πυρασφάλειας. Μόνο αν οι αλλαγές έρθουν από κάτω προς τα πάνω μπορούμε να κατακτήσουμε την κορυφή.
Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος: «Δεν υπάρχει λόγος πανικού, αλλά ούτε και εφησυχασμός»
Ο Αλέξανδρος Π. Δημητρακόπουλος είναι Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Φωτογραφία: Α.Π.Δημητρακόπουλος
Ως ερημοποίηση ορίζεται η πλήρης υποβάθμιση ενός φυσικού πόρου, του εδάφους, που στις χώρες της Λεκάνης της Μεσογείου προκαλείται από επαναλαμβανόμενους κύκλους πυρκαγιών και υπερβόσκησης. Οι συχνές πυρκαγιές καταστρέφουν τη φυσική βλάστηση, εκθέτοντας έτσι την επιφάνεια του εδάφους σε έντονες φθινοπωρινές βροχές, οι οποίες οδηγούν σε διάβρωση του εδάφους, μειωμένη κατακράτηση νερού και καταστροφή της παραγωγικής του ικανότητας. Οι πυρκαγιές που επαναλαμβάνονται σε μικρά διαστήματα (λιγότερο από δέκα χρόνια) προκαλούν εκτεταμένη διάβρωση του εδάφους και, τελικά, ερημοποίηση της επικράτειας. Το φαινόμενο της ερημοποίησης στις μεσογειακές ευρωπαϊκές χώρες ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής (δηλαδή πιο ξηρή και ζεστή ατμόσφαιρα) απασχολεί την Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2000, καθιστώντας την τον κύριο στόχο του ερευνητικού προγράμματος HORIZON κατά τη δεκαετία 2000-2010. Ο ατελείωτος κύκλος αποτελείται από τέσσερα κύρια σημεία: κλιματική αλλαγή – αύξηση του αριθμού των δασικών πυρκαγιών – διάβρωση του εδάφους – ερημοποίηση.
Το κύμα καύσωνα είναι ένας «σιωπηλός δολοφόνος» που τρομοκρατεί τον πλανήτη
Στην Ελλάδα, ειδικά στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, η μεσογειακή βλάστηση (πευκόδαση και πλατύφυλλοι θάμνοι) έχει αναπτύξει εξελικτικούς βιολογικούς μηχανισμούς προσαρμογής που επιτρέπουν τη φυσική αναγέννηση των καμένων οικοσυστημάτων μετά από πυρκαγιά, εάν το χωράφι αφεθεί ανέγγιχτο από ανθρώπινη παρέμβαση (π.χ. βόσκηση). Οι φετινές πυρκαγιές σε πολλές περιπτώσεις επεκτάθηκαν σε σχετικά πρόσφατα καμένες περιοχές (Δερμπενοχώρια κ.λπ.).
Το οικοσύστημα δεν θα «καταρρεύσει» τα επόμενα τριάντα χρόνια
Δεν υπάρχει κανένας λόγος πανικού, αλλά ούτε και λόγος εφησυχασμού: το οικοσύστημα δεν θα «καταρρεύσει» τα επόμενα τριάντα χρόνια. Ωστόσο, καθώς οι καιρικές συνθήκες θα ευνοούν όλο και περισσότερο την εκδήλωση και εξάπλωση πυρκαγιών στο μέλλον, πρέπει να αναπτύξουμε έγκαιρα αποτελεσματικά σχέδια για την πρόληψη και την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών, να ενημερώσουμε τους κατοίκους των δασικών περιοχών και κυρίως να αλλάξουμε το θεσμικό πλαίσιο για την δόμηση σε δασικές εκτάσεις και τις αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών. Με άλλα λόγια, πρέπει να αλλάξουμε τους κανόνες με τους οποίους μπορούμε να χτίζουμε, να διαχειριζόμαστε και να ζούμε σε δάση για να τα προστατεύσουμε από τις πυρκαγιές.
Πηγή cathimerini
More Stories
Δικαστήριο για την υπόθεση Μάτι: «10 ευρώ την ημέρα είναι το τίμημα της ζωής των παιδιών μας»
Μάτι-Τέμπι: ερωτήσεις για το επίπεδο απονομής της δικαιοσύνης, αθωωτικές αποφάσεις για τους ενόχους
Σήμερα ο κόσμος θυμάται το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ