Καστοριά: θύματα πολέμου και γουνέμποροι

Λεωφόρος Κύκνου, 32. Εδώ αποφάσισε να ανοίξει το μαγαζί του ο Νίκος Κατσάνος. Και όχι χωρίς λόγο. Μπροστά της απλώνεται η υπέροχη λίμνη της Καστοριάς, και τα παράθυρα λούζονται στις ακτίνες του ήλιου.

“Σήκω. Δεν θα έρθουν οι πελάτες” μου λέει χαιρετώντας με. Το ζευγάρι Ρουμάνων που άνοιξε την πόρτα τον αντιμετωπίζει. Σε άπταιστα αγγλικά, ζητούν ένα μαύρο γούνινο παλτό για την κόρη τους. Κοιτάζουν μέσα από δεκάδες διαφορετικά σχέδια -λευκό, γκρι, μπεζ, άλλα μακρύτερα, άλλα πιο κοντή- αλλά καταλήγουν να φεύγουν με άδεια χέρια. Ένας έμπειρος γουναράς μας κοιτάζει με θλιμμένο βλέμμα. Ακόμα και οι τουρίστες που υπολόγιζε ως ελάχιστη παρηγοριά δεν μπορούσαν να βοηθήσουν σε μια χρονιά που όλοι στην Καστοριά περιγράφουν με μια λέξη: «καταστροφή».

Στις αρχές του 2022, όλοι οι οιωνοί έδειχναν μια πολύ καλή χρονιά για τους παραγωγούς γούνας, που θα τους αποζημίωνε για τις απώλειες που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. “Ήμασταν έτοιμοι να λανσάρουμε νέες συλλογές, ήμασταν ενθουσιασμένοι. Οι πελάτες από τη Ρωσία ζητούσαν νέα προϊόντα”, λέει. Ωστόσο, ο πόλεμος που ξέσπασε στην Ουκρανία ανέτρεψε τα πάντα. Η πόλη της Δυτικής Μακεδονίας έχει γίνει «παράπλευρο» θύμα της πολιτικής κυρώσεων που επέβαλε στη Ρωσία η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η γούνα έχει συμπεριληφθεί στα είδη πολυτελείας που απαγορεύεται η εξαγωγή στη χώρα, με ανώτατο όριο τα 300 ευρώ τόσο στη λιανική όσο και στη χονδρική. Ο κλάδος της γούνας επλήγη περισσότερο στην Καστοριά, η οποία πούλησε άμεσα ή έμμεσα το 95% της παραγωγής της στη Ρωσία. «Κατέστρεψαν μια ολόκληρη βιομηχανία με μια οδηγία», είπε ο κ. Κατσάνος. Τα ίχνη αυτής της καταστροφής είναι ορατά αμέσως μετά την είσοδο στην πόλη, όπου οι περισσότερες εταιρείες ή καταστήματα γουναρικών είτε είναι κλειστά είτε δεν λειτουργούν.

Το κατάστημα του Νίκου Κατσάνου δεν αποτελεί εξαίρεση. Υπό κανονικές συνθήκες, αυτή την εποχή, ο κ. Κατσάνος θα προετοιμαζόταν πυρετωδώς για την κυκλοφορία της χειμερινής συλλογής. Αντίθετα, μετά τον πόλεμο, «πάγωσε» όλες τις δραστηριότητές του: το βιοτεχνικό εργαστήριο έκλεισε, οι εργάτες πήγαν διακοπές και ο ίδιος βρέθηκε σε αδιέξοδο. Αν συνεχιστεί έτσι για άλλη μια χρονιά, φοβάται ότι το επάγγελμα στην Καστοριά θα καταστραφεί. Εκπροσωπώντας την τρίτη γενιά γουναράδων στην οικογένειά του, δεν μπορεί και δεν θέλει να φανταστεί κάτι τέτοιο.

Ο Άκης Τσούκας, Πρόεδρος του Συλλόγου Γουνοποιών Καστοριάς, έχει μόλις 5 υπαλλήλους. Φωτογραφία ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

Σε εργαστήρια γούνας
Ο γκριζομάλλης, όπως και οι περισσότεροι συνάδελφοί του, γεννήθηκε και μεγάλωσε στα εργαστήρια γούνας που υπήρχαν σε κάθε λωρίδα της πόλης. Εκεί έμαθαν τη χειροτεχνία από τους γονείς και τους παππούδες τους. Αυτή η αίσθηση ότι η γούνα είναι πλέον στο DNA τους, τους κάνει να ξεχωρίζουν σε παγκόσμιο επίπεδο. “Η τέχνη δεν μαθαίνεται εύκολα, μαθαίνεται μόνο δίπλα σε έναν καλό δάσκαλο. Οι μάστορες της Καστοριάς είναι από τους πιο περιζήτητους στον κόσμο. Ξέρουμε πολύ καλά πώς λειτουργεί”, τονίζει.

«Φέτος το 1800 [из 4000] τεχνίτες έφυγαν για να δουλέψουν στα νησιά για την εποχή. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει», λέει ο Άκης Τσούκας, πρόεδρος του Συλλόγου Χηνών Καστοριάς, μιλώντας για την πρωτοφανή κρίση. Ο Τσούκας μας δείχνει τι σημαίνει αυτό με τη δική του τέχνη. Από τους 52 υπαλλήλους της εταιρείας, μόνο πέντε παραμένουν. Προσπαθούμε να κρατήσουμε καλά χέρια εδώ», μου λέει, εξηγώντας ότι ένας καλός τεχνίτης χρειάζεται τουλάχιστον τέσσερις μήνες εκπαίδευσης πριν αρχίσει να δουλεύει σωστά.

Στο μαγαζί με τη χειροτεχνία, που μυρίζει κόλλα και δέρμα, το θέαμα των κλειστών ραπτομηχανών και των λίγων ανθρώπων είναι καταθλιπτικό. Το μόνο αυτοκίνητο που χτυπάει ρυθμικά είναι της Olga Shiomu, που ασχολείται με αυτή τη δουλειά από τα 23 της χρόνια. «Τότε ήταν μονόδρομος», μου λέει, με τα μάτια της καρφωμένα στις ακριβές γούνες που ράβει. Εξηγεί σε τι έχει επιτύχει αυτή η τέχνη: να φέρει σε επαφή διαφορετικές περιοχές του δέρματος σε ένα ομοιόμορφο, άψογο αποτέλεσμα. Αυτή η ποιότητα, που επιτεύχθηκε στα εργαστήρια της Καστοριάς, βρήκε ανταπόκριση σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας.

“Εδώ δεν έχουμε κρίση γούνας όπως παλιά. Έχουμε απαγόρευση εξαγωγών. Δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Δεν είναι δίκαιο!”

Το άνοιγμα της Καστοριάς προς τη Ρωσία έγινε, όπως λέει ο Πρόεδρος του Συλλόγου, το 1993, με ευνοϊκά αποτελέσματα για την οικονομία της περιοχής. Στη ρωσική αγορά, η πόλη βρήκε όχι μόνο ένα κοινό πρόθυμο να πληρώσει ακριβά για ποιοτικές γούνες, αλλά και ένα κοινό που είναι απίθανο να επηρεαστεί από τα επιχειρήματα των οργανώσεων που συντηρούν τη ζωή. “Σώσαμε όταν εμφανίστηκε η ρωσική αγορά. Αν δεν υπήρχε η Ρωσία, δεν θα υπήρχε γούνα στην Καστοριά. Στην Ευρώπη και την Αμερική, το κίνημα προστασίας των ζώων προκάλεσε τρομερή ζημιά. Στη Ρωσία και την Κίνα, αυτό δεν θα συμβεί ποτέ. Αυτό είναι ένα διαφορετική παγκόσμια κουλτούρα. Η γούνα -20°C είναι αντικείμενο επιβίωσης, όχι απλώς πολυτέλεια.”

Η Olga Shiomu, έμπειρη τεχνίτης, είναι από τις λίγες που συνεχίζουν να ασχολούνται με τη γούνα. Φωτογραφία ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

Στη Ρωσία, τη μερίδα του λέοντος στη βιομηχανία γούνας καταλαμβάνει η Κίνα. Ωστόσο, το ελληνικό προϊόν παραμένει ποιοτικότερο και διπλάσιο ακριβότερο. “Όσοι ξέρουν και θέλουν να πάρουν ένα καλό προϊόν θα επιλέξουν ελληνικά. Δεν είναι η πλειοψηφία. Αλλά αυτά τα λίγα ήταν αρκετά, και μας έφτανε”, σημειώνει ο πρόεδρος του συλλόγου.

Επιπλέον, η «Καστοριά» προσφέρει μια άλλη υπηρεσία που την έχει κάνει ελκυστική στη ρωσική και άλλες αγορές: τη δυνατότητα κατασκευής προϊόντων γούνας κατά παραγγελία για κάθε τύπο φιγούρας. Ο πατέρας του Άκη Τσούκα, Στέργιος Τσούκας, 86 ετών, μας δείχνει μια από τις νέες του γούνες. “Είναι στο μέγεθος μιας Mercedes. Κοστίζει 50.000 ευρώ και έχει υφασμάτινη ετικέτα ραμμένη στην επένδυση με το όνομα του πελάτη που θα το παραλάβει”.

Ο Στέργιος Τσούκας μπροστά στις γούνες της παρέας του – κάποιες από αυτές κοστίζουν έως και 50.000 ευρώ. Φωτογραφία ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

Δεύτερη απεργία

Η σημερινή κρίση δεν είναι η πρώτη που επιδεινώνει τη βιομηχανία γούνας στην Καστοριά. Το 2014, με τον πόλεμο στην Κριμαία, ο κλάδος δέχτηκε επίσης ισχυρό πλήγμα, το οποίο άφησε περιθώρια για τη δημιουργία εγχώριας παραγωγής στη Ρωσία. Όμως αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι τελείως διαφορετικό. “Δεν έχουμε κρίση γούνας εδώ όπως παλιά. Έχουμε απαγόρευση εξαγωγών. Δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Δεν είναι δίκαιο!” επισημαίνει ο Τσούκας. Υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική για την περιοχή. Σύμφωνα με το επιμελητήριο, το οποίο επικαλείται, περίπου το 35% των εργαζομένων της πόλης απασχολούνται σε προϊόντα γούνας. Εάν εξαλειφθεί η βιομηχανία, η πόλη θα είναι άδεια. Σε μια προσπάθεια να αλλάξει η κατάσταση, ο σύλλογος πραγματοποιεί την 47η Διεθνή Έκθεση Γούνας στην Καστοριά μετά από δύο χρόνια απουσίας λόγω κορωνοϊού. Πολυτελή περίπτερα με ψηλούς καθρέφτες και τεράστιες αφίσες τοποθετήθηκαν από 64 διαφορετικούς εκθέτες σε μια έκταση 13.000 τ.μ. Αναμένεται ότι η εκδήλωση θα δεχθεί πολλούς επισκέπτες από διάφορες χώρες – από την Αλγερία και την Αρμενία μέχρι το Καζακστάν και την Ιαπωνία. “Αυτό είναι ένα τολμηρό εγχείρημα χωρίς τους Ρώσους. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει. Αλλά πρέπει επίσης να προχωρήσουμε”. Στο γραφείο εγγραφής της έκθεσης, ένας από τους διαχειριστές που έλεγξε τις λίστες συμμετεχόντων μας είπε ότι είχαν εγγραφεί 25 Ρώσοι επισκέπτες, σε σύγκριση με τουλάχιστον 700 στην προηγούμενη έκθεση. «Ο πόλεμος μας πήρε όλους», σχολίασε.

Οι καστορενιώτες γουναράδες είναι από τους πιο περιζήτητους στον κόσμο. Φωτογραφία ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

Από το Κίεβο
Ο πόλεμος, φυσικά, έδωσε ένα πλήγμα σε μια πολύ μικρότερη, αλλά υπάρχουσα αγορά της Καστοριάς – την αγορά της Ουκρανίας. Στο μαγαζί της οικογένειας Glia ξεχωρίζει μια ξανθιά που δοκιμάζει γούνες μπροστά σε έναν καθρέφτη και στη συνέχεια ποζάρει για μια φωτογραφία σε ένα κινητό που κρατάει η φίλη της. Η Βαλέρια, 34 ετών, κατάφερε να φτάσει από το Κίεβο στην Καστοριά στο απόγειο του πολέμου για να αγοράσει γούνες, τις οποίες στη συνέχεια διαφήμιζε και πουλούσε μέσω του λογαριασμού της στο Instagram. Η Ντίνα Γκλιά μας εξηγεί ότι είναι τακτική πελάτισσα. Στις καλές εποχές αγόρασε 200 γούνες. Τώρα μπορεί να φύγει από το κατάστημα με 20 ή και 50 αντίτυπα. Αυτοί, φυσικά, δεν είναι Ρώσοι αγοραστές, αλλά ακόμα …

Η έκθεση αναβίωσε, έστω και προσωρινά, την πόλη της Καστοριάς, που μόλις πριν από λίγες μέρες φαινόταν άδεια. Ο Νίκος Κατσάνος, βλέποντας ποιος θα έρθει, φοβάται ότι θα υπάρξουν έμποροι που θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση προς όφελός τους. «Φοβάμαι ότι θα έρθουν οι Τούρκοι, θα αγοράσουν τις γούνες μας με κόστος και μετά θα τις πουλήσουν ελεύθερα στη Ρωσία», λέει. Ωστόσο, δεν πρόκειται να τα παρατήσει εύκολα. Στο γραφείο του ξεχωρίζουν ασπρόμαυρες φωτογραφίες της κόρης του. «Μιλάει ήδη τρεις γλώσσες. Γνωρίζει και ρωσικά. Θα είναι η τέταρτη γενιά που θα μας διαδεχθεί».

Source link