Πώς η 17η Νοεμβρίου έγινε αργία και μάθημα ιστορίας

Το 1981, όταν ο Θόδωρος Μαραγκός σκηνοθέτησε τη συγκλονιστική κωμωδία «Διδάξτε στο παιδί μου να γράφει», η Ελλάδα και μαζί της το εκπαιδευτικό της σύστημα ταλαντευόταν ανάμεσα σε δύο εποχές: ενώ βρισκόμασταν στην καρδιά της μετακομμουνιστικής εποχής, το κράτος και οι θεσμοί προσπάθησαν να ισορροπία μεταξύ της αισθητικής κληρονομιάς της απριλιανής δικτατορίας και του ριζοσπαστισμού της νέας εποχής.

Η ταινία, που ανιχνεύει τον απόηχο του τραύματος μετά τον Εμφύλιο σε ένα μικρό χωριό της Αρκαδίας με αφορμή την ανέγερση μνημείου για τους νεκρούς της κατοχής, θα προβληθεί τελικά την παραμονή της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Σε λίγους μήνες όλα θα αλλάξουν.

Σε αυτό το πρωτοφανές και ελαφρώς σουρεαλιστικό κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον μπορεί να αντικατοπτριστεί η εξέλιξη του τρόπου με τον οποίο καλύπτεται η Ημέρα του Πολυτεχνείου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πρόκειται για μια μακρά, αλλά όχι πάντα απλή περίοδο με τα δικά της χαρακτηριστικά και αντιφάσεις, αφού, όπως εύστοχα σημειώνει ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, καθηγητής νεότερης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο εορτασμός της «Ημέρας του Πολυτεχνείου», σε αντίθεση με δύο εθνικές επετείους. (25 Μαρτίου και 28 Οκτωβρίου), οργανώθηκε «από τα κάτω»: «Ο εορτασμός της επετείου δεν κατοχυρώθηκε με κανένα επίσημο διάταγμα και η εφαρμογή του δεν απέκτησε κανένα πρωτόκολλο, καμία δοξολογία, καμία παρέλαση που να αναθέτει κυρίαρχο ρόλο σε την πολιτική ηγεσία».

Γιορτάζουμε την «αλλαγή»

«Ημέρα Πολυτεχνείου» ανακοινώθηκε για πρώτη φορά ως επίσημη σχολική αργία και γιορτή λίγες εβδομάδες μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Η αντίστοιχη εγκύκλιος εκδόθηκε από τον υπουργό Παιδείας Λευτέρη Βεριβάκη στις 12 Νοεμβρίου 1981, πριν ακόμη η νέα κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου λάβει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, λέει ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Ρήγος. Η μελέτη αυτή πηγάζει από την έντονη επιθυμία του ΠΑΣΟΚ να αντικατοπτρίσει τις πολύ πρόσφατες πολιτικές αλλαγές που σημειώθηκαν στις 18 Οκτωβρίου και τον εορτασμό του Πολυτεχνείου.

Τι συνέβη όμως πριν το 1981; Η αντίστοιχη εγκύκλιος του τότε υπουργού Παιδείας Παναγιώτη Τσέπου (17.11.1975) ανέφερε ότι «δεν θα γίνουν εκδηλώσεις σε σχολεία δευτεροβάθμιας και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης» και στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης επιτρεπόταν μόνο μια ωριαία ομιλία του δασκάλου της τάξης. «Οι μαθητές», τονίζουν ο Κωνσταντίνος Ρήγος και η συνεργάτιδά του Αφροδίτη Γεωργοπούλου, «θέλουν να δώσουν τη δική τους διάσταση στην επέτειο, που θεωρούν δικαίωμα να γιορτάζουν, και που τους ενθουσιάζει περισσότερο και που τους φαίνεται πιο κοντά από τις εθνικές εορτές. θεωρήστε ξεπερασμένη, αγανακτισμένη τυπική γιορτή «Ημέρα Πολυτεχνείου»που αποτελείται από ενός λεπτού σιγή και έναν πανηγυρικό λόγο.” Οι επίσημες ομιλίες ή οι ημιημερήσιες σχολικές γιορτές που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα του υπουργείου μετατρέπονται σε δραστηριότητες, συζητήσεις, απουσίες και συμμετοχή στη γιορτή. ΕΦΕΕ«.Στην πράξη, δηλαδή για πολλά σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κυρίως στις μεγάλες πόλεις, η σχολική αργία άρχισε να γιορτάζεται νωρίτερα από ό,τι είχε καθιερωθεί επίσημα.

Ωστόσο, η πίεση υπέρ της καθιέρωσης σχολικής αργίας ήταν πολύ ενεργή. Τον Νοέμβριο του 1975, ο Ανδρέας Παπανδρέου προσέφυγε στην κυβέρνηση με αίτημα να εγκριθεί νομοθετικά η 17η Νοεμβρίου ως ημέρα γενικού σχολείου και γενικής παιδείας. Η θεσμοθέτηση των σχολικών διακοπών από την πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Σύμφωνα με τον κ. Ρήγο, ο Τύπος της εποχής σημείωσε ότι για πρώτη φορά «Ημέρα Πολυτεχνείου» Σε πλήθος σχολείων γιορτάστηκε ελεύθερα και με το δέον περιεχόμενο, αλλά και παραφωνίες, μη τήρηση κυβερνητικών εντολών, περιπτώσεις παρακώλυσης εκδηλώσεων και λογοκρισία. Ωστόσο, το νέο περιεχόμενο της γιορτής καταδικάζεται από εφημερίδες προσκείμενες στη Νέα Δημοκρατία και τη νεολαία της (ΟΝΝΕΔ), οι οποίοι κατηγορούν την κυβέρνηση και τους εκπαιδευτικούς που μιλούν στα σχολεία ότι είναι προκατειλημμένοι και συνδέουν τις διακοπές με ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό πλαίσιο.

Άβολα σχολικά βιβλία
Καθηγητής του Τμήματος Διδακτικής της Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θράκης Δημόκριτος Άγγελος Παλικίδης, στο πλαίσιο πρόσφατης ημερίδας “«Ημέρα Πολυτεχνείου» ως Δημόσια Ιστορία», με τον συνάδελφό του Γιάννη Ευαγγέλου, εξέτασε τον τρόπο παρουσίασης της μαθητικής εξέγερσης σε εγχειρίδια ιστορίας δημοτικού, γυμνασίου και γυμνασίου που διδάσκονται από το 1975 έως σήμερα. Από τα έντεκα εγχειρίδια που εκδόθηκαν, τα οκτώ περιέχουν σχετικές ενότητες ή συνδέσμους.

«Εκ πρώτης όψεως», λέει ο κ. Παλικίδης, «η εξέγερση του Πολυτεχνείου απουσιάζει από τα σχολικά βιβλία του πρώτου σταδίου της ανεξαρτησίας (1975-1981), αλλά και σε αυτά που εκδόθηκαν μετά, υπάρχουν αισθητές διαφορές ανάλογα με το επίπεδο του σχολείου». Έτσι, τα πρώτα σχολικά βιβλία για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, που περιείχαν αναφορές στην εξέγερση του Πολυτεχνείου και γενικά στις μαθητικές αντιδικτατορικές διαμαρτυρίες, εκδόθηκαν από το ακαδημαϊκό έτος 1984/85 και το πρώτο εγχειρίδιο για το δημοτικό σχολείο – στις αρχές. δεκαετία του 1990. «Τα γεγονότα της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο παρουσιάζονται σε μάλλον περιορισμένο εύρος, γεγονός που υποδηλώνει την απροθυμία των συγγραφέων να εμβαθύνουν στα αίτια και τις συνέπειες της εξέγερσης και μάλιστα να τη συνδέσουν με τα κυρίαρχα κοινωνικά έργα της εποχής. στην κύρια αφήγηση, οι συγγραφείς εκφράζονται πιο ελεύθερα σε αποσπάσματα (γραπτές και εικονιστικές πηγές με απομνημόνευση), σχηματίζοντας σε πολλές περιπτώσεις μοναδικές «παραδιηγήσεις». Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, η συντριπτική πλειοψηφία των σχολικών συγγραφέων τηρεί μια πολύ επιφυλακτική θέση και προσπαθεί να μην διαταράξει την εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στις αντιφατικές δημόσιες αφηγήσεις των δύο κυρίαρχων πολιτικών κινημάτων στην ελληνική κοινωνία – της δεξιάς και της αριστεράς. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ένταξη των γεγονότων του Πολυτεχνείου στην ιστορία του σχολείου εξελίσσεται από μια αρχική φάση σιωπής σε μια περίοδο διστακτικής, προσεκτικής και, σε κάθε περίπτωση, περιορισμένης αναφοράς. Ταυτόχρονα, είναι ασαφές τι είδους ιστορική μνήμη προσπαθούν να διαμορφώσουν στις νέες γενιές μαθητών.

Ευχαριστούμε τους διοργανωτές του συνεδρίου «Το Πολυτεχνείο ως Δημόσια Ιστορία», που πραγματοποιήθηκε στο Πάνθεον Πανεπιστήμιο από 2 έως 4 Νοεμβρίου, και τους ομιλητές της ενότητας «Ημέρα Πολυτεχνείου στο Σχολείο».

Source link