Το ξέσπασμα ενός πολέμου πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία ανάγκασε την Ευρώπη να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις αμυντικές της ικανότητες και να αναβιώσει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία.
Πώς να αξιολογήσετε τη σκοπιμότητα ενός τέτοιου βήματος; Η στρατολόγηση σημαίνει: αποστολή κακομαθημένων, χωρίς κίνητρα νεαρών ανδρών στη μάχη, ή μπορεί να τονώσει το αστικό καθήκον και να βοηθήσει στην προστασία της Ευρώπης; Πολλές δυτικές χώρες έχουν αρχίσει να αμφισβητούν εάν η στράτευση αποτελεί λύση για τις ανησυχίες για την ασφάλεια. Δεν υπάρχει ενιαία απάντηση εδώ, και μερικές φορές προκύπτουν έντονες συζητήσεις για αυτό το θέμα.
Τον Αύγουστο, η Λιθουανία, όπως και η Δανία, ανακοίνωσε σχέδια για παράταση της στράτευσης. Βρετανοί και Γερμανοί πολιτικοί έχουν προτείνει την αναβίωση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Τι συνέπειες όμως μπορεί να έχει η αναβίωσή του για την Ευρώπη; Θα αποδειχθεί αντιπαραγωγικό ή θα βοηθήσει στην προστασία της περιοχής; Ο Vincenzo Bove, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Warwick, λέει: εισαγωγικά euronews:
“Οι ένοπλες δυνάμεις της Ευρώπης, ειδικά εκείνες στα σύνορα με τη Ρωσία, συνειδητοποιούν τώρα ότι δεν έχουν αρκετό προσωπικό. Βλέπουν ξεκάθαρα τη στράτευση ως λύση σε αυτό το πρόβλημα. Αν αυτή είναι μια καλή ιδέα από την άποψη της αποτροπής ενός δυναμικού Ρωσική εισβολή, σίγουρα δεν ξέρουμε».
Ο ειδικός επισημαίνει την έλλειψη στοιχείων σχετικά με την αποτελεσματικότητα των στρατευμάτων στρατευμάτων σε σύγκριση με τα τακτικά στρατεύματα. Λόγω της πολυπλοκότητας του σύγχρονου πολέμου, ο Beauvais αμφιβάλλει ότι οι νεοσύλλεκτοι μπορούν να εκπαιδευτούν επαρκώς στη χρήση προηγμένης τεχνολογίας και τακτικών που χρησιμοποιούνται σήμερα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Εξηγεί:
“Κοιτάξτε τι συμβαίνει τώρα στη Ρωσία με τους στρατεύσιμους. Δεν έχουν ιδιαίτερα κίνητρα. Οι νέοι αναγκάζονται να εργαστούν. Οι περισσότεροι από αυτούς θα προτιμούσαν να κάνουν κάτι άλλο”.
Ο πρώην μισθοφόρος Βάγκνερ είπε στο Euronews τον Ιούλιο ότι, ενώ υπηρετούσε στην Ουκρανία, ένα από τα κύρια καθήκοντά του ήταν να διασφαλίσει ότι οι Ρώσοι στρατεύσιμοι, οι οποίοι ήταν «μόλις 21 ετών», δεν τράπηκαν σε φυγή, καθώς ήταν πολύ απρόθυμοι να πολεμήσουν.
Εκτός από τα οικονομικά προβλήματα που συνδέονται με την αναποτελεσματικότητα της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, ο Beauvais, με μια δόση ειρωνείας, επεσήμανε επίσης τους ηθικούς λόγους που σχετίζονται με την αποστολή άπειρων πολιτών στη μάχη:
“Τρία χρόνια δεν είναι αρκετά για να διδαχθούν τα βασικά του πολέμου. Ακόμη και η χρήση βασικών όπλων απαιτεί πολλή εκπαίδευση. Μερικές χώρες μιλούν για τρίμηνα προγράμματα. Αυτό δεν είναι τίποτα. Δεν θα μάθουν καν πώς να χαιρετίζουν.”
Η Λιθουανία, η οποία συνορεύει με την περιοχή του Καλίνινγκραντ της Ρωσίας, άρχισε πρόσφατα να συντάσσει σχέδιο μεταρρύθμισης του συστήματος στρατιωτικής στρατολόγησης που θα μπορούσε να στρατολογήσει άτομα που ζουν και σπουδάζουν στο εξωτερικό. Μία από τις επιλογές για μεταρρύθμιση είναι η εθελοντική πρόσληψη νεοσύλλεκτων για μηνιαία εκπαιδευτικά στρατόπεδα κάθε καλοκαίρι για τρία χρόνια. Θεωρητικά, θα πρέπει να είναι έτοιμοι για μάχη.
Εκτός από τη Λιθουανία, υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, με τη μια ή την άλλη μορφή, υπάρχει τώρα στη Δανία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Αυστρία, τη Λετονία, την Ελλάδα και την Εσθονία, μαζί με τις εμπόλεμες χώρες Ουκρανία και Ρωσία.
Άλλοι ειδικοί, αν και με επιφυλάξεις, είναι υπέρ του σχεδίου. Επικρίνοντας τις «επιτελεστικές πράξεις» όπου «κάθε άνδρας και γυναίκα εξαναγκάζονται στο στρατό», είπε η Ελίζαμπεθ Μπράου του American Enterprise Institute euronewsότι τα επιλεκτικά συστήματα μπορούν «να λειτουργήσουν πολύ καλά». Ανέφερε το παράδειγμα της «απίστευτα επιτυχημένης» Νορβηγίας, όπου οι πολίτες στρατολογούνται μαζικά, αλλά μόνο το 30% έως 50% επιλέγεται για στρατιωτική εκπαίδευση:
«Οι καλύτεροι και λαμπρότεροι μπαίνουν στο στρατό και, επιπλέον, το να είσαι στο στρατό είναι ένα πλεονέκτημα στο βιογραφικό ενός νεοσύλλεκτου και η επιλογή είναι ένα σημάδι κύρους».
Το 2015, η Νορβηγία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που εισήγαγε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες. Ταυτόχρονα, το επαγγελματικό στρατιωτικό προσωπικό, που αποτελεί τη βάση της άμυνάς του, διατηρείται ακόμη στη χώρα. Η κ. Μπράου προειδοποίησε επίσης για τη στράτευση:
“Τα στρατεύματα πρέπει να έχουν σημαντικές δεξιότητες. Το Κρεμλίνο δεν θα εκφοβιστεί από ένα κακοσχεδιασμένο μοντέλο στρατολόγησης, όταν νεαροί άνδρες και γυναίκες κάθονται αδρανείς στους στρατώνες. Οι στρατευμένοι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο στην άμυνα. Η διασφάλιση της ασφάλειας της χώρας δεν αφορά μόνο οι ένοπλες δυνάμεις “Είναι η δημόσια υγεία, η προστασία των υποδομών και η υγειονομική περίθαλψη. Οι νέοι μπορούν να κληθούν στο στρατό όταν χρειάζεται για να βοηθήσουν στην προστασία της χώρας από κρίσεις και καταστροφές. Υπάρχουν τόσα πολλά δημόσια προβλήματα που το κράτος μόνο δεν μπορεί να λύσει.”
Στη Γαλλία, μια μορφή «ήπιας» στράτευσης ξεκίνησε το 2019: στους νέους προσφέρεται εθελοντική δημόσια υπηρεσία. Ο Μακρόν χαρακτήρισε το σχέδιό του έναν τρόπο προώθησης του πατριωτισμού και της κοινωνικής συνοχής, αν και οι αντίπαλοι λένε ότι εκτρέπει κονδύλια στο ευρύτερο εκπαιδευτικό σύστημα. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι στρατεύσιμοι είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεργίας στο τέλος της θητείας τους. Επιπλέον, υπάρχουν αμφιβολίες ότι οι αποκτηθείσες δεξιότητες μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους κλάδους ή ακόμη και να κατακτηθούν.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους η Ευρώπη καταφεύγει στη στρατιωτική στράτευση είναι ότι οι συνήθεις μέθοδοι στρατολόγησης στο στρατό δεν λειτουργούν. Ο γερμανικός στρατός, για παράδειγμα, αδυνατεί να στρατολογήσει νέους στρατιώτες, παρά τη μαζική πρωτοβουλία για την ενίσχυσή του στις συνθήκες του πολέμου στην Ουκρανία, που ανακοινώθηκε τον Αύγουστο από το υπουργείο Άμυνας της χώρας. Το γιατί ακριβώς οι άνθρωποι δεν θέλουν να εξυπηρετήσουν είναι ασαφές.
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο στρατός δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τον ιδιωτικό τομέα όσον αφορά τις αμοιβές και τις προϋποθέσεις, και ότι η στρατιωτική θητεία μπορεί μερικές φορές να είναι δύσκολη και επικίνδυνη. Όμως, σύμφωνα με τον Bove, αυτή η δήλωση δεν μπορεί να εξηγήσει τι συμβαίνει στις περιοχές της Ευρώπης με υψηλά ποσοστά ανεργίας – νότια Ιταλία ή Ισπανία. Εκεί, οι πολίτες εξακολουθούν να μην θέλουν να υπηρετήσουν. Ίσως οι πολίτες να μην θέλουν να ενταχθούν στον στρατό επειδή δεν συμμερίζονται τους «κυριώτερους στόχους και στόχους του».
Οι καταστροφικοί πόλεμοι στο Αφγανιστάν και το Ιράκ έχουν αφήσει μια “αρνητική” στάση απέναντι στον στρατό για μεγάλο χρονικό διάστημα και ο Beauvais αμφιβάλλει ότι η διάθεση χρημάτων για την επίλυση αυτού του προβλήματος μπορεί να βελτιώσει το σχέδιο. Υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ του γεγονότος ότι η στράτευση μπορεί να αυξήσει τον πατριωτισμό και την ετοιμότητα του πληθυσμού να αμυνθεί ενάντια στον επιτιθέμενο. Η Elina Ryutta, πρόεδρος της Φινλανδικής Ένωσης Στρατιωτών, λέει:
“Η στρατολογία στη Φινλανδία έχει μακρά ιστορία και τυγχάνει ευρείας υποστήριξης στην κοινωνία. Η ρωσική απειλή ήταν πάντα γνωστή στη Φινλανδία, επομένως ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν αλλάζει από μόνος του την κατάσταση με τη στρατολογική υπηρεσία, αλλά τονίζει τη σκοπιμότητά της. Η επιθυμία να υπερασπιστούμε τη χώρα μεταξύ των στρατεύσιμων και όλου του πληθυσμού είναι τώρα στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών».
Μια μελέτη από τον Bove και τους συναδέλφους του Riccardo Di Leo και Marco Giani έδειξε ότι η στράτευση μπορεί να δημιουργήσει ένα χάσμα μεταξύ των ανθρώπων και της κυβέρνησής τους. Ο/Η Bove λέει:
«Η στράτευση κάνει τους ανθρώπους να ταυτίζονται με τις ένοπλες δυνάμεις, αλλά η πίστη σε αυτές έρχεται σε σύγκρουση με την πίστη σε άλλους δημοκρατικούς θεσμούς, με αποτέλεσμα να λιγότερη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους στις αρχές. Δεν είναι επιλογή. Είναι στην πραγματικότητα αντιπαραγωγικό».
More Stories
Δικαστήριο για την υπόθεση Μάτι: «10 ευρώ την ημέρα είναι το τίμημα της ζωής των παιδιών μας»
Μάτι-Τέμπι: ερωτήσεις για το επίπεδο απονομής της δικαιοσύνης, αθωωτικές αποφάσεις για τους ενόχους
Σήμερα ο κόσμος θυμάται το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ