Παναγία Σουμελά, η στάση της Τουρκίας και η λειτουργία του δεκαπενταύγουστου

Λειτουργία 2020

Δεκατρία χρόνια μετά την πρώτη Θεία Λειτουργία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην εμβληματική Μονή της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα, φέτος, παρά την αρχική άρνηση των τουρκικών αρχών, οι καμπάνες θα χτυπήσουν ξανά την ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

“Οι άνθρωποι περπατούν πέρα ​​δώθε, αλλά δεν τους βλέπω, δεν τους ακούω. Ακούω μόνο τον ήχο της σιωπής, που μιλάει δυνατά σε αυτό το μυστηριώδες μέρος για δεκαετίες. Μόνο αν μυηθείς στην ιστορία του Πόντου, ακούς τι θέλει να σου πει».

Χορευτικά συγκροτήματα ποντιακών συλλόγων μπροστά σε χιλιάδες προσκυνητές κατά τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παναγία Σουμελά Τραπεζούντας. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

Ο Στέφανος Τανιμανίδης, Επίτιμος Πρόεδρος της Πανγκελένης Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων, θυμάται την ημέρα που στάθηκε για πρώτη φορά μπροστά στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα με δάκρυα στα μάτια. Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 όταν πήρε μέρος στην πρώτη οργανωμένη αποστολή πιστών που ήρθαν στη Μαύρη Θάλασσα για να υποκλιθούν στο μνημείο-σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού υπό το άγρυπνο βλέμμα της τουρκικής αστυνομίας και στρατού.

Εικόνα της Παναγίας Σουμελά, που, σύμφωνα με το μύθο, είναι έργο του Λουκά. Σήμερα φυλάσσεται στο νέο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο Ημαθίας. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

Τα επόμενα χρόνια μας περίμεναν νέες επισκέψεις. Ωστόσο, το 2010 έγινε έτος ορόσημο. Στις 15 Αυγούστου, ανήμερα του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου: ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με την άδεια των τουρκικών αρχών, έπρεπε να τελέσει την πρώτη Θεία Λειτουργία μετά από 88 χρόνια. της «σιωπής» στο μοναστήρι.

Πατριαρχική Θεία Λειτουργία στη Μονή Παναγίας Σουμελά. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

Εκατοντάδες πιστοί συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο, χιλιάδες παρακολούθησαν τη λειτουργία μέσα από τεράστιες οθόνες που είχαν τοποθετηθεί στον προαύλιο χώρο του μοναστηριού. Γενιές Ελλήνων του Πόντου ήταν εκείνη τη μέρα στους πρόποδες του όρους Μελάς, για να δουν, να μάθουν, να μάθουν, να μην ξεχάσουν. Αυτή ήταν μια δικαίωση μετά από αγώνες δεκαετιών, την οποία πέτυχε η «σφραγίδα» του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Εικόνα της Παναγίας, Παναγία της Βρεφικής ηλικίας, XIII αιώνας. στην Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο του Δουβλίνου. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

Ο Στέφανος Τανιμανίδης ήταν εκεί, τιμώντας την ιστορία της οικογένειάς του, η οποία είναι συνδεδεμένη με την Παναγία Σουμελά εδώ και τρεις γενιές. “Είναι ένα ιερό σύμβολο της θρησκείας και του λαού μας, που επί αιώνες ταυτίζεται με την παρουσία μας σε αυτή τη γη. Οι ιεροί τόποι προσκυνήματος μας, όπου συρρέουν χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο, είναι ο Πόντος σε μικρογραφία. Αυτή είναι η Αμφικτυονία μας, μια πνευματικός φάρος και θεματοφύλακας της παράδοσής μας» λέει.

Η ιστορική μέρα της 15ης Αυγούστου 2010 ήταν η αρχή για να χτυπήσουν ξανά -τα επόμενα χρόνια- οι καμπάνες του «Σουμέρ» στη μεγάλη χριστιανική γιορτή. Το 2015, η μονή έκλεισε για εργασίες αποκατάστασης και απομάκρυνση λίθων που απειλούσαν να καταστρέψουν το μνημείο. Το καλοκαίρι του 2020, το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε την ολοκλήρωση των εργασιών και έδωσε την άδεια να ανοίξει το μοναστήρι ως μουσείο για επισκέπτες και προσκυνητές. Ένα χρόνο αργότερα τελέστηκε και πάλι στο μοναστήρι η πατριαρχική Λειτουργία προς τιμή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το ίδιο έγινε και το 2022. Και κάθε φορά με την ίδια συναισθηματική φόρτιση για τους χιλιάδες προσκυνητές που κατασκήνωσαν στο όρος Μελά το προηγούμενο βράδυ, θέλοντας να νιώσουν την πανηγυρική ατμόσφαιρα πιο κοντά στον τόπο των εκδηλώσεων.

Εξωτερική άποψη του καθολικού της εκκλησίας της μονής, που βρίσκεται στο βράχο. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

Η «Παναγία Σουμελά» συνδέει τον Ποντιακό Ελληνισμό με το αρχέγονο λίκνο του. Μέχρι το 1922 και για 16 αιώνες, η Μονή της Παναγίας ήταν ένα ισχυρό θρησκευτικό, πνευματικό σύμβολο του ελληνισμού του Μικρού Πόντου. Μέχρι το 1922 η επιρροή των μοναστηριών στον Πόντο ήταν τεράστια. Είχαμε τρία μεγάλα σταυροφορικά μοναστήρια: της Παναγίας Σουμελά, του Ιωάννη του Βασελώνα και του Γεωργίου της Περιστερίας. Πρόκειται για αρχαία μοναστήρια που σκορπίζουν την ακτινοβολία της Ελληνικής Ορθοδοξίας σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα, τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Κριμαία. Το πνεύμα της Ελληνικής Ορθοδοξίας είχε τεράστια απήχηση, – λέει ο Βλάσης Αγτσίδης, Διδάκτωρ Ιστορίας, Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας.

Πίσω-πίσω από τις τουρκικές αρχές για τη Λειτουργία

Φέτος, 13 χρόνια μετά την πρώτη πατριαρχική λειτουργία στο ιστορικό μοναστήρι, έγινε για πρώτη φορά σάλος. Στις 20 Ιουλίου το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανακοίνωσε ότι οι τουρκικές αρχές δεν είχαν δώσει την απαραίτητη άδεια για να τελεστεί η Θεία Λειτουργία στις 15 Αυγούστου. Αποκατάσταση» σημειώθηκε τέσσερις μέρες αργότερα, όταν ήρθε μήνυμα από το Φανάρι ότι ελήφθη η άδεια και η λειτουργία θα τελεστεί κανονικά.Οι τουρκικές αρχές άλλαξαν γρήγορα γνώμη.

Το Τέταρτο Ευαγγέλιο της Παναγίας Σουμελά σε ομογραφικό φαξ. Βρίσκεται μαζί με άλλα 50 περίπου κειμήλια του παλιού μοναστηριού στις αποθήκες του Μουσείου της Άγκυρας. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

“Η άρνηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου προκλήθηκε από την επίσημη απάντηση του Τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού. Πιθανοί λόγοι σχετίζονται με την αυξανόμενη ισλαμιστική και εθνικιστική τάση που έχει καλλιεργηθεί στην Τουρκία μετά το πραξικόπημα του 2016”, λέει ο Αγτσίδης στην Κ, εξηγώντας την ταχεία αλλαγή στη στάση των τουρκικών αρχών. «Η έντονη αντίδραση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οργανώσεων πολιτών -κυρίως ποντιακών συλλόγων- καθώς και η επίσημη καταδίκη της απαγόρευσης από το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, πιθανότατα ανάγκασαν τις τουρκικές αρχές να επανεξετάσουν την αρχική απόφαση. Αυτό, φυσικά, διευκόλυνε Η επιθυμία της Τουρκίας να εξομαλύνει, τουλάχιστον προσωρινά, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θέλοντας να αποφύγει ενέργειες που μπορεί να την εκθέσουν στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης.

Επιστολή στον Ερντογάν
Την ημέρα που έγινε γνωστό για τις προθέσεις της Τουρκίας, η Pangellan Ομοσπονδία Ποντιακών Συλλόγων απάντησε αμέσως σε αυτό με επιστολή στον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν 500 χρόνια ειρηνικής και δημιουργικής ζωής στις περιοχές της σύγχρονης Τουρκίας – να επισκεφθείτε το εθνικό-θρησκευτικό μας σύμβολο, και αντί να ωφεληθείτε, δείχνοντας σεβασμό στις θρησκευτικές ελευθερίες και δικαιώματα, αναμένουμε από εσάς ανάλογες πρωτοβουλίες», αναφέρεται, ειδικότερα, σε επιστολή που υπογράφει ο επίτιμος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Στέφανος Τανιμανίδης.

Παναγία Σουμελά – «φάρος» τουριστικής ανάπτυξης για την Τουρκία
Ωστόσο, η πολιτική της Τουρκίας απέναντι στα ελληνικά μνημεία, αρχαία και μεσαιωνικά, έχει περάσει από αρκετά «κύματα».

«Μετά το 1922 η γραμμή έγινε «καταστροφή και απόκρυψη», γιατί τα μνημεία διατήρησαν τη μνήμη της Ελλάδας, έτσι όλα τα μοναστήρια του Πόντου αφέθηκαν στο έλεος των ληστών και του χρόνου, με αποτέλεσμα σημαντικό μέρος του κατέρρευσαν» εξηγεί ο Βλάσης Αγτσίδης.

Η πολιτική της Τουρκίας άρχισε να αλλάζει τη δεκαετία του 1980 και ακόμη περισσότερο τη δεκαετία του 1990. Την περίοδο αυτή η «ροή» επισκεπτών από την Ελλάδα αυξήθηκε σημαντικά. Η άφιξη χιλιάδων προσκυνητών μετατράπηκε σε πολυπόθητο τουριστικό νόμισμα.

“Οι τουρκικές αρχές συνειδητοποίησαν ότι αυτά τα μνημεία θα μπορούσαν να γίνουν “φάροι” για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και ένα μέσο οικονομικής ευημερίας. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκε μια νέα γενιά πιο ανοιχτών ανθρώπων. UNESCO. Το έργο στέφθηκε με επιτυχία”, λέει Αγτσίδης, αναφερόμενος στην άδεια που δίνεται κάθε χρόνο για τη Θεία Λειτουργία στις 15 Αυγούστου, εκδήλωση που προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές από διάφορα μέρη στην Τραπεζούντα.

Βανδαλισμένες τοιχογραφίες της ζωής στο μοναστήρι μετά την πρόσφατη αναστήλωσή τους. Φωτογραφικό αρχείο Στέφανου Τανιμανίδη.

Το αποτέλεσμα της αποκατάστασης, ωστόσο, προκάλεσε αντιδράσεις καθώς πολλοί πιστεύουν ότι η ελληνορθόδοξη ταυτότητα του μνημείου έχει αποδυναμωθεί.

“Ο αγώνας μας είναι να αποκαταστήσουμε την αληθινή ταυτότητα της Παναγίας Σουμελά. Λάθος” η αποκατάσταση της αρχιτεκτονικής του μνημείου μπορεί να ικανοποιήσει τους τουρίστες που δεν βλέπουν πια τα ερείπια και να απαλύνει τον πόνο μας, αφού δεν βλέπουμε την καταστροφή που έχει υποστεί το μοναστήρι. αλλά η επιδέξια μεταμόρφωσή του δεν θα μας κάνει να ξεχάσουμε τα γεγονότα που διέπραξαν εναντίον μας οι τουρκικές κυβερνήσεις εκείνης της εποχής και πώς κατέστρεψαν το μοναστήρι. Όσο κι αν προσπαθούν να οικειοποιηθούν τον πολιτισμό μας, τα μνημεία μας, τους χορούς μας, αυτή η πολιτική δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, καθώς δείχνει ότι δεν σέβεται το δικαίωμα στη διαφορετικότητα».

«Ας βρουν φως τα άγια λείψανα»

Το εσωτερικό της μονής μετά από εργασίες αναστήλωσης που διήρκεσαν από το 2015 έως το 2020.

Ωστόσο, τα τελευταία 15 χρόνια, η Παγκελάνικη Ομοσπονδία Ποντιακών Συλλόγων δίνει έναν νέο αγώνα: να συγκεντρώσει και να χρησιμοποιήσει όλα τα κειμήλια έξω από το μοναστήρι, τα οποία φυλάσσονται για δεκαετίες στις αποθήκες της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, προκειμένου να τα επιστρέψουν στο φυσικό τους περιβάλλον – το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα.

«Η πρόταση αυτή απευθύνεται στους σύγχρονους πολιτικούς της Ελλάδας και της Τουρκίας και τους καλεί να ακολουθήσουν τα βήματα του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Ισμέτ Ινόν -τουλάχιστον σε αυτό το θέμα- και να βοηθήσουν στην απελευθέρωση όλων αυτών των ιστορικών κειμηλίων. Πρέπει να απομακρυνθούν από το σκοτεινά κελάρια που έμειναν χωρίς κίνηση για δεκαετίες και θα πρέπει να επιτραπεί σε νέους ιστορικούς και ερευνητές να τα μελετήσουν για να αποκαλύψουν όχι μόνο την προέλευσή τους, αλλά και νέα στοιχεία της ιστορίας του 16ου αιώνα της Μονής Σουμελά», καταλήγει ο Στέφανος Τανιμανίδης. .

Source link