Η ελληνική έκδοση της Καθημερινής δημοσίευσε άρθρο που συζητά το θέμα της απαγόρευσης του ρωσικού πολιτισμού στις δυτικές χώρες και, ειδικότερα, στην Ελλάδα.
Με αφορμή την αναστολή της έκδοσης του βιβλίου της Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ που τοποθετείται στη Ρωσία, η «Κ» συζητά το θέμα της απαγόρευσης του ρωσικού πολιτισμού με τον Ουκρανό μοντερνιστή Andriy Savenko, τη διευθύντρια του MOMus Μαρία Τσαντσάνογλου, την καθηγήτρια Αλεξάνδρα Ιωαννίδου και τον συγγραφέα και μεταφραστή Δημήτρη. Β. Τριανταφυλλίδης.
Αυτό είναι το μήνυμα της Elizabeth Gilbert, της συγγραφέα που έγινε διάσημη από το βιβλίο της Eat, Pray, Love, το οποίο διασκευάστηκε για τον κινηματογράφο από τον Ryan Murphy και πρωταγωνιστούν οι Julia Roberts και Javier Bardem. Βασισμένη σε αληθινή ιστορία, η επερχόμενη ταινία Snow Forest, σύμφωνα με τον Guardian, είναι για μια οικογένεια θρησκευόμενων Ρώσων φονταμενταλιστών που γλίτωσαν από τον τρόμο του Στάλιν τη δεκαετία του 1930 επιλέγοντας να απομονωθούν σε μια απομακρυσμένη γωνιά της Σιβηρίας για σχεδόν μισό αιώνα.
Το ερώτημα που τέθηκε από την πρώτη κιόλας στιγμή
Ωστόσο, δεν είναι η πρώτη φορά που τίθεται αυτό το θέμα από την αρχή του πολέμου – αν και στην περίπτωση της Elizabeth Gilbert φαίνεται ότι κάνουμε ένα βήμα παραπέρα. Δεν είναι μόνο ότι επιβάλλουμε κυρώσεις -τουλάχιστον στον τομέα του πολιτισμού- σε οτιδήποτε αποτελεί ρωσικό κρατικό πολιτιστικό ίδρυμα, όπως, για παράδειγμα, τα Μπαλέτα Μπολσόι. Γεγονός είναι ότι τώρα η κουλτούρα του μηδενισμού εξαπλώνεται σε οτιδήποτε μπορεί να συνδεθεί, έστω και με τη μορφή σκηνής, όπως στο βιβλίο του Γκίλμπερτ, με τη Ρωσία.
Η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Μονάχου, ανέφερε η K, απέλυσε τον πρωταγωνιστή της μαέστρο Valery Gergiev επειδή αρνήθηκε να καταδικάσει την εισβολή στην Ουκρανία ή να αποστασιοποιηθεί από τον στενό του φίλο Βλαντιμίρ Πούτιν. Αναγκάστηκε να παραιτηθεί ως επίτιμος πρόεδρος του Φεστιβάλ του Εδιμβούργου. Το θέατρο La Scala του Μιλάνου ξεκίνησε τη δημιουργική του σεζόν με την όπερα του Πούσκιν «Μπορίς Γκοντούνοφ» και προκάλεσε θύελλα διαμάχης. Η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου διέκοψε τη συνεργασία με τα Μπαλέτα Μπολσόι.
Η Ρωσία ανοίγεται στη Δύση και εντείνει τις προσφορές της για να αγοράσει τα πνευματικά δικαιώματα αγγλόφωνων συγγραφέων για μετάφραση στα ρωσικά. Σε απάντηση, η Δύση είναι κλειστή στη ρωσική κουλτούρα…
Κοινή αφετηρία ήταν η απόφαση να Ακύρωση της παράστασης «Λίμνη των Κύκνων». Θέατρο Μπολσόι στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Σύμφωνα με την τότε ανακοίνωση του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού (Λίνα Μενδώνη περίπου. έκδοση), κάθε εκδήλωση που σχετίζεται με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς έχει πλέον ανασταλεί. Η παράσταση ακυρώθηκε μια θύελλα αγανάκτησης και ένα λακωνικό σχόλιο της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα, που το χαρακτήρισε ακόμη ένα βήμα «σύμφωνα με την αντιρωσική πολιτική της Δύσης». Οι υπηρεσίες του υπουργείου, σύμφωνα με άλλη έκθεση της Κ, ενημέρωσαν τους εποπτευόμενους φορείς για την ανάγκη αναστολής «οποιασδήποτε συνεργασίας, σχεδιασμού ή συζήτησης συνεργασίας» με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς.
Η Ρωσία του Πούτιν είναι σε πόλεμο με την Ουκρανία, η Δύση είναι σε πόλεμο (με ή χωρίς εισαγωγικά) με τον Ρώσο Πρόεδρο, ενδιαφέρον, είμαστε επίσης σε πόλεμο με τη ρωσική κουλτούρα? Θα μπορούσε ένα κύμα δυτικής αντιρωσικής εκστρατείας να σαρώσει τον πολιτισμό μιας ολόκληρης χώρας; Μπορεί ο Ντοστογιέφσκι, ο Τολστόι, ο Τσέχοφ, ο Σοστακόβιτς, ο Ραχμανίνοφ, ο Τσαϊκόφσκι, ο Μάλεβιτς, ο Καντίνσκι ή η Πόποβα να πυρποληθούν λόγω κήρυξης πολέμου από τον συμπατριώτη τους;
Η Ρωσία, από την πλευρά της, ανοίγει το άνοιγμα στη Δύση και αυξάνει τις προσφορές για αγορά πνευματικών δικαιωμάτων από αγγλόφωνους συγγραφείς για μετάφραση στα ρωσικά, σύμφωνα με τον Guardian. Σύμφωνα με την εφημερίδα, αγγλόφωνοι συγγραφείς εγκληματικών, ρομαντικών και μυθιστορημάτων φαντασίας έλαβαν απροσδόκητα δελεαστικές προσφορές για τα βιβλία τους την περασμένη άνοιξη, αλλά ορισμένοι από αυτούς εξακολουθούν να είναι απρόθυμοι να πάρουν ρωσικά χρήματα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Όπως γράφει ο καθηγητής νευροεπιστήμης και συγγραφέας Kenan Malik στον Guardian, λίγοι έχουν διαβάσει ακόμη και ένα προσχέδιο του βιβλίου του Gilbert, το οποίο δεν φαίνεται να είναι ούτε προπαγάνδα ούτε υποστήριξη για τον ρωσικό εθνικισμό, πόσο μάλλον για τον Βλαντιμίρ Πούτιν. «Αυτό που συχνά οδηγεί σε αυτολογοκρισία σήμερα είναι περισσότερο μια αίσθηση ηθικής υποχρέωσης να μην αναστατώνεις το κοινό σου, κάτι που η Gilbert εξέφρασε τόσο έντονα στο βίντεό της στο Instagram».
«Ο πόλεμος ήταν επίσης πολιτιστικός από την αρχή»
Απομάκρυνση του αγάλματος του Πούσκιν από την πόλη Dnepr. (© Περιφερειακή Διοίκηση Dnipro μέσω AP)
Μιλάμε για παράπλευρες ζημιές; Δεν θα έπρεπε να έχουν ήδη αποφασιστεί όλα αυτά τα ζητήματα -η κατάργηση του αιώνιου πολιτισμού; Ο Andrey Savenko, καθηγητής νεοελληνικής φιλολογίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο του Κιέβου, σε συνέντευξή του στην K, διακρίνει, σύμφωνα με τον ίδιο, δύο πλευρές αυτού του ζητήματος – την εσωτερική (Ουκρανοί) και την εξωτερική (Ρώσοι).
“Ο Βλαντιμίρ Πούτιν χρησιμοποιεί τον πολιτισμό ως όπλο στην πολιτική του εναντίον της Ουκρανίας από το 2014. Όχι μόνο αμφισβήτησε τη γλώσσα, την ιστορία και τις ρίζες των Ουκρανών, αλλά ήθελε επίσης να συμπεριλάβει όλη την ουκρανική κουλτούρα στα νέα του σχέδια για την αναβίωση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, λέγοντας ότι η Δύση είχε δημιουργήσει την Ουκρανία ως αντι-Ρωσική.» το Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, την παραμονή της εισβολής του Φεβρουαρίου 2022, δημοσίευσε ένα άρθρο στο οποίο αναγνώριζε ότι ο πόλεμος της Ρωσίας είναι πολιτιστικός χαρακτήρας, το ίδιο έγινε πρόσφατα με μια επιστολή Ρώσων πρυτάνεων που υποστηρίζουν τον πόλεμο του Πούτιν κατά της χώρας μας, που κάνει Αναρωτιέμαι: εμπλέκεται ο πολιτισμός στην αιματοχυσία ή όχι;“- γράφει ο Ουκρανός νεοφιλελεύθερος.
«Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα συνέδριο με τη συμμετοχή Ρώσων -και όχι μόνο- νεοελλήνων με κύριο θέμα «Οι Έλληνες στη Ρωσία». Εδώ τίθεται το δεύτερο ερώτημα: δεν έπρεπε κάποιος να αναφερθεί στα τραγικά γεγονότα στη Μαριούπολη, το κέντρο του Ελληνισμού στην Αζοφική Θάλασσα;». – λέει ο Adriy Savenko.
«Σέβομαι την απόφαση της Ελίζαμπεθ Γκίλμπερτ να μην εκδώσει το βιβλίο της μετά τις αντιρρήσεις των Ουκρανών. – λέει στη συζήτησή μας ένας Ουκρανός καθηγητής από το Κίεβο. – Από την άλλη πλευρά, ας σκεφτούμε αυτό: μπορεί σήμερα ένας μαθητής από το Irpin, το Kharkov, το Κίεβο, το Zaporozhye, τον Kherson να διαβάσει ένα ποίημα του Mikhail Yuryevich Lermontov για τη μάχη του Borodino τον 19ο αιώνα και τη νίκη της Ρωσίας; Πώς να διδάξετε τον Μπουλγκάκοφ χωρίς να τονίσετε ότι ήταν αντι-ουκρανός και αντισημίτης; Είναι δυνατόν, την ημέρα της έκρηξης του φράγματος Novaya Kakhovka, ο ΟΗΕ να γιόρταζε – έστω και προγραμματισμένο – την Ημέρα της Ρωσικής Γλώσσας;
«Συμβάλλει τελικά ο πολιτισμός στην αιματοχυσία;»
Ο Αντρέι Σαβένκο επιστρέφει στη συζήτησή μας για τον πολιτισμικό πόλεμο του Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς και για την εκούσια τύφλωση της Δύσης, η οποία, λέει, προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει στο κεφάλι ενός Ρώσου πολίτη που ζει σε μια αυταρχική κοινωνία. Ο συνομιλητής μας το παραδέχεται όμως «Οι λέξεις μπορεί να κουράζουν, αλλά οι άνθρωποι και τα όπλα σκοτώνουν». «Ο Ρώσος πρόεδρος, ωστόσο, στο μοντέλο του νέου Σοβιετικού πολίτη που ήθελε να οικοδομήσει ο Στάλιν, καταστέλλει όλους τους εθνοτικούς πολιτισμούς που υπάρχουν στη Ρωσία για να οικοδομήσει μια νέα, μεγάλη και ενωμένη Ρωσία. Αυτοί οι πολιτισμοί χάνουν τη γλώσσα τους. Νομίζω ότι πρέπει να δούμε πώς οι Ρώσοι συγγραφείς υπηρετούν σήμερα μια τέτοια πολιτιστική πολιτική και, από την άλλη πλευρά, να υποστηρίξουμε αυτούς που έφυγαν από τη χώρα για να σωθούν, όπως θα έπρεπε να κάνουμε το ίδιο σε σχέση με τους πολιτισμούς που καταπιέζονται. στο εσωτερικό της Ρωσίας.
Ο Ουκρανός νεοφιλελεύθερος περιγράφει ακόμη περισσότερα εσωτερικά προβλήματα στη χώρα του. “Θυμάμαι πάντα τη λατινική παροιμία: «Όταν τα κανόνια βουίζουν, οι Μούσες σιωπούν». Υπάρχουν πολλοί Ουκρανοί που δυσκολεύονται να ακούσουν ρωσική μουσική, να παρακολουθήσουν ρωσικές ταινίες, να διαβάσουν ρωσικά βιβλία, ειδικά αν υπάρχουν άνθρωποι στο μέτωπο. Είναι ακόμη πιο δύσκολο για τους ρωσόφωνους, όχι επειδή φοβούνται ότι οι συμπατριώτες μας θα τους επιτεθούν, αλλά επειδή δεν θέλουν να μιλήσουν τη γλώσσα του εχθρού».– καταλήγει ο Αντρέι Σαβένκο.
«Η συλλογική ακύρωση είναι ανεύθυνη»
«Αυτό που συμβαίνει με τη συλλογική κατάργηση του ρωσικού πολιτισμού από τη Δύση είναι επιφανειακό και ανεύθυνο. – λέει η «Κ» Μαρία Τσαντσάνογλου, διευθύντρια της ρωσικής πρωτοποριακής συλλογής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης ΜΟΜους-Κωστάκη. – Ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε πριν από πολλά χρόνια. Εκείνη την εποχή η σοβιετική άνθισε στη Δύση, η μελέτη του ρωσικού πολιτισμού, γράφτηκαν βιβλία και γυρίστηκαν ταινίες για τη Ρωσία. Υπήρχε μια δημιουργική προσέγγιση σε αυτές τις αντιφάσεις. Αυτό που συμβαίνει τώρα με την Ουκρανία δεν σημαίνει ότι ο πολιτισμός πρέπει να είναι θύμα. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τους καλλιτέχνες, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τη συλλογή Russian Avant-Garde του Κωστάκη, που δημιούργησε, πιστεύοντας σε έναν καλύτερο κόσμο. Και ο σύγχρονος ρωσικός πολιτισμός γίνεται πλέον θύμα της επιθετικότητας του Πούτιν, αλλά φταίει η Δύση». προσθέτει εκείνη.
«Η σύγχρονη ρωσική κουλτούρα πέφτει τώρα θύμα της επιθετικότητας του Πούτιν, αλλά αυτό είναι το λάθος της Δύσης».
Το MOMus στη Θεσσαλονίκη, όπως μας είπε ο διευθυντής του, έχει διακόψει κάθε συνεργασία, σύμφωνα με την οδηγία Υπουργείο Πολιτισμού, με ρωσικά ιδρύματα και δεν λαμβάνει πλέον χρήματα χορηγιών από ρωσικά ιδρύματα.
Κατάληψη του μνημείου της Μεγάλης Αικατερίνης στην Οδησσό. (©AP Photo/LIBKOS)
Και η καθηγήτρια του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, η διάσημη μεταφράστρια Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, λέει ότι “Εντελώς ενάντια σε κάθε εξαίρεση. Ο πολιτισμός είναι ο κύριος πυλώνας της ειρήνης μεταξύ των λαών”– σημειώνει σε συνέντευξή της στην «Κ», αποκαλώντας αυτή τη στάση της Δύσης “αυτοκτονικός”.
«Αυτά τα βήματα είναι πολύ βολικά για τον Ρώσο πρόεδρο, αφού του χρησιμεύουν ως πρόσχημα για να εμποδίσει τους αντιπολιτευόμενους Ρώσους συγγραφείς, οι οποίοι σε κάθε περίπτωση δέχονται επίθεση και διώκονται».
“Είναι αυτονόητο ότι ο Πούτιν δεν ανταποκρίνεται σε καμία περίπτωση στις δημοκρατικές απαιτήσεις της Δύσης. Πώς όμως μπορεί να αποκλειστεί η σύγχρονη ρωσική κουλτούρα, ειδικά όταν προσπαθεί να δημιουργήσει σε ένα καθεστώς όπως αυτό του Πούτιν; – τονίζει η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. – ΕΤα βήματα αυτά είναι πολύ βολικά για τον Ρώσο πρόεδρο, καθώς του χρησιμεύουν ως πρόσχημα για να μπλοκάρει τους αντιπολιτευόμενους Ρώσους συγγραφείς, οι οποίοι έχουν στοχοποιηθεί και διωχθεί σε κάθε περίπτωση. Η τέχνη λέει ότι είναι φορέας αντίστασης».
Δυτική κουβέντα για… κατάργηση του ρωσικού πολιτισμού, σύμφωνα με την Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, “είναι στη λογική της Σοβιετικής Ένωσης, αυτή είναι μια τρελή προσέγγιση. Εάν δεν δώσουμε βήμα σε όλους εκείνους που βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν σε τέτοιες δύσκολες συνθήκες, τότε σε ποιον θα το δώσουμε;” ρωτάει.
«Ο Πούτιν είναι ένας πραγματικός καταστροφέας του ρωσικού πολιτισμού».
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο θέτει ο δημοσιογράφος και μεταφραστής από τη Ρωσία Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, ο οποίος πρόσφατα εξέδωσε βιβλία «Η Ρωσία είναι ο μεγάλος εχθρός της Δύσης» Και «Η αυτοκρατορική νοσταλγία της Ρωσίας είναι ευρασιατικός πειρασμός» (και οι δύο εκδ. Επίκεντρο): «Αυτό που προσπαθεί να κάνει η Δύση μπλοκάροντας τη ρωσική κουλτούρα δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με τα δεινά που προκαλεί ο ίδιος ο Βλαντιμίρ Πούτιν στον πολιτισμό της χώρας του. Οι διώξεις συγγραφέων, το κλείσιμο θεάτρων, η ακύρωση εκθέσεων, ακόμη και η υποψία ότι η Ο καλλιτέχνης είναι «ξένος πράκτορας» σύμφωνα με το νόμο που ψήφισε. Και κάνει κάτι ακόμα χειρότερο: σε πολλά βιβλιοπωλεία, όταν ένα βιβλίο ανήκει σε συγγραφέα που χαρακτηρίζεται ως «ξένος πράκτορας», το εξώφυλλο κλείνει με μια μαύρη τσάντα, συνοδευόμενη. από ένα λευκό αυτοκόλλητο που ενημερώνει για … ποιον είναι αυτός ο συγγραφέας”.
«Η πολιτική του Πούτιν βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τον ρωσικό εθνικισμό, την Ορθοδοξία και την ασιατική απολυταρχία».
Ο Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης σημειώνει ότι η νέα πολιτιστική πολιτική του Ρώσου προέδρου βασίζεται σε τρεις πυλώνες: «Ρωσικός εθνικισμός, Ορθοδοξία και ασιατική αυτοκρατορία». Αυτές είναι οι θέσεις που υιοθέτησε από τον ιδεολόγο της Μεγάλης Ρωσίας Vladislav Surkov και την ιδεολογία «βαθύ ρωσικό κράτος». Έδωσε εκατομμύρια στον επίσκοπο Tikhon, Georgy Aleksandrovich Shevkunov, για να δημιουργήσει εκθέσεις πολυμέσων σε αυτό το πλαίσιο. Έπιασε “Αγία Τριάδα” Ο Αντρέι Ρούμπλεφ από την Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα για να το δώσει… στο αγαπημένο του Ρωσικό Πατριαρχείο, που τον υπηρετούν στην εγκαθίδρυση μιας νέας ρωσικής ιδεολογίας, διακινδυνεύοντας στην πορεία την ασφάλεια αυτού του σπουδαίου έργου».
Σε αυτό φαίνεται να συμφωνεί και η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, η οποία σημειώνει ότι έχει υπάρξει μια στροφή στην ερμηνεία των ρωσικών κλασικών στο ακαδημαϊκό περιβάλλον. «Τώρα είναι όλοι σεβαστοί ως βαθιά εθνικιστές και χριστιανοί συγγραφείς, κάτι που απέχει πολύ από την πραγματικότητα».
“Οι Ουκρανοί, για προφανείς λόγους, επιδιώκουν να απορωσοποιηθούν – εδώ χύνεται αίμα. Αλλά αυτό που κάνει η Δύση, κατά τη γνώμη μου, είναι ανόητο”.καταλήγει ο Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης.
Η γνώμη του συγγραφέα μπορεί να μην συμπίπτει με τη γνώμη των συντακτών.
Δημοσίευσε cathimerini
Μετάφραση του όρου «αθηναϊκά νέα»
More Stories
Η Ρωσική Ομοσπονδία έχει θέσει τον Ουκρανό πρόεδρο στη λίστα καταζητούμενων για ανώνυμο "Άρθρο του Ποινικού Κώδικα"
Αναπληρωτής Προϊστάμενος της Κύριας Διεύθυνσης Πληροφοριών: "Τέτοιοι πόλεμοι μπορούν να τελειώσουν μόνο με συμφωνίες"
Δεν θα υπάρξει αναγκαστική επιστροφή Ουκρανών ανδρών από το εξωτερικό, το ηλεκτρονικό γραφείο για όσους είναι υπόχρεοι για στρατιωτική θητεία θα αρχίσει να λειτουργεί στις 18 Μαΐου