Ποντιακή λύρα: μνημείο αγάπης για τον ποντιακό πολιτισμό στον Ασπρόπυργο.

Τη κεμεντζές -ι- μ’ το τοξάρ’ πάει κι έρται κι ερωτά σε τα νύχτα τη χειμωνγκωνί μανάχον πώς κοιμάσαι. (Ερχεται και φεύγει και ρωτάει
χειμωνιάτικο πρωινό, πώς κοιμάσαι). Με αυτό το κομμάτι από την μελωδία του ποτού ανέβηκε η αυλαία της επίσημης τελετής έναρξης της εντυπωσιακής 7μετρης ποντιακής λύρας που κοσμεί τον δήμο Ασπροπύργου στον προαύλιο χώρο του Ποντιακού Δημοτικού Θεάτρου.

Ο αγιασμός από τον Μητροπολίτη Αττικής και Βοιωτίας του ΓΟΚ Χρυσόστομου, που τέλεσε λίγα λεπτά νωρίτερα, έδωσε ώθηση στα επόμενα, σύμφωνα με το pontosnews.gr.

Η κατασκευή του μνημείου ολοκληρώθηκε το 2020, αλλά λόγω της πανδημίας και των υποχρεωτικών μέτρων προστασίας που απαιτούσαν τον περιορισμό των μαζικών εκδηλώσεων, η τελετή πραγματοποιήθηκε μόλις την περασμένη Δευτέρα, 24 Οκτωβρίου.

Αυτό είναι το «μαργαριτάρι για όλο τον Ποντιακό Ελληνισμό» όσων με δική τους πρωτοβουλία συνέβαλαν στη δημιουργία του.

Πίσω όμως στην εντυπωσιακή τελετή που συνέλαβε ο πρώην ακρίτης χορογράφος Βασίλης Καρυοφυλλίδης. Κεντρική σκέψη – τι άλλο; – ιστορία της λύρας. Για τη λύρα γενικά, που ξεκινά από τα αρχαία χρόνια και φτάνει στις μέρες μας, είτε είναι ποντιακή είτε κρητική, αστική, θρακιώτικη.

Στην αρχή της εκδήλωσης ο λυράρης χωρίζει το κούτσουρο και του δίνει σχήμα. Το γνωστό σχήμα της ποντιακής λύρας, ένα όργανο που ενώνει όλους τους Πόντιους, τους ζεσταίνει την καρδιά και συγκινεί από τις πρώτες νότες. Ο Δημιουργός δίνει αυτό το όργανο στη λύρα, που τραγουδά: «Η λύρα μ’ εν’ κοκκύμελον, το τοξαρί μ’ ιτέαν, / αρνί μ’ με τ’ έναν φίλεμα σ’ μαφάγα». Αυτή με τη σειρά της την δίνει στα χάταλα που έχουν έρθει cle στη σκηνή, και απόψεις φεύγουν μαζί ταγςryς

Παίξον κεμεντζόπο μ’ παίξον, παίξον για τ’ εμέν’ τουλούμ’
και -ν- εγώ θα τραγωδώ σε όσα έχω απές ‘ς σο νου μ’.

Ενώ το dawli παίζει σε ρυθμό τικ, 15 παίκτες βγαίνουν από το πλήθος πάνω σε λύρες και παίρνουν σιγά σιγά τις θέσεις τους γύρω από το μνημείο και όλοι μαζί παίζουν δυνατά τεκτονία, προαναγγέλλοντας μια μεγάλη στιγμή.

Λίγα δευτερόλεπτα σιωπής, και ο ουρανός του Ασπροπύργου φωτίζεται με πυροτεχνήματα, μια μεγαλειώδης λύρα 7 μέτρων ανοίγει μπροστά στα μάτια μας.

«Αυτό που μόλις είδατε είναι η ιστορία της ποντιακής λύρας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από τη δημιουργία της μέχρι την αιώνια ζωή της», λέει η Πελαγία Ζούλφα, οικοδέσποινα της εκδήλωσης, προτού περιγράψει πώς προέκυψε η ιδέα για το μνημείο.

Όλα ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του δημάρχου Ασπροπύργου Νίκου Μελετίου, ο οποίος σε συνεννόηση με τον πρόεδρο του Ποντιακού Θεάτρου Δημήτρη Ευστατιάδη και με την αμέριστη στήριξη των δημοτικών συμβούλων θέλησε να δημιουργήσει κάτι που να ενώνει όχι μόνο τους Πόντιοι, αλλά και όλοι οι κάτοικοι του δήμου: Ποντιακή λύρα. Γιατί από τους γηγενείς Αρβανίτες μέχρι τους Ηπειρώτες, τους Κρητικούς, τους Πελοποννήσιους και όλους τους Έλληνες γενικότερα, όλοι αυτοί οι διαφορετικοί ελληνικοί πολιτισμοί συναντήθηκαν πολλές φορές για να ενωθούν, να αγκαλιάσουν, να γιορτάσουν στον ήχο αυτού του οργάνου.

Το μνημείο της Λίρας είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Με βάση φτάνει τα επτά μέτρα, και η ίδια η λύρα είναι 5,20 μ. Εκτός από την Κερασούντα και την Τραπεζούντα, παρόμοια ή παρόμοια υπάρχει στη Βόρεια Ελλάδα στα Αλωνάκια και στην Πενδραβρυσό Κοζάνης, στο Ρίζο στην Πέλλα και στα Πεύκα στην Αλεξανδρούπολη. Είναι σιδερένιο και φιλοτεχνήθηκε από τον Δημήτρη Σεμερτζίδη της Σκήδρας στην Πέλλα.

Οι συμμετέχοντες στην τελετή μπροστά από το μνημείο

Στο καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης, με την ορχήστρα «1919», το ταξίδι ξεκίνησε με το αρχαιότερο δείγμα αρχαίας ελληνικής μουσικής – τον «Επιτάφιο του Σεικίλου». Το τραγούδι χρονολογείται από την περίοδο μετά το 200 π.Χ. και βρέθηκε σε κυλινδρική ταφόπλακα ύψους 40 εκ.:

«Όσο είσαι ζωντανός, μηδέν τα πάντα, λύκε.
Μικρή είναι η ζωή. Το τέλος είναι αυτό που απαιτεί ο χρόνος.
«Όσο είσαι ζωντανός, μη μετανιώνεις, άλλωστε η ζωή είναι μικρή, ο χρόνος θέλει το τίμημα.

Περαιτέρω, η ορχήστρα ανέλαβε να τονίσει τη σύνδεση των Ποντίων με τη θρησκεία, υπενθυμίζοντας ότι ένας από τους πιο αγαπημένους αγίους του Πόντου ήταν οι Αε-Γιάννες, με το ομώνυμο μοναστήρι του στη Ματσούκα του Πόντου: «Βασελόν Αε-Γιάννη μου, το περίφημο μαναστίρ. ..”.

Και το ταξίδι συνεχίστηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία – μια αυτοκρατορία που δόξασε την πίστη μας, προστάτιδα της οποίας ήταν η Παναγία. Τρέμοντας από τον ενθουσιασμό τραγουδήσαμε όλοι “Τη Υπερμάχω”.

Και φυσικά, ήταν αδύνατο να μην αναφέρουμε την αυτοκρατορία των Κομνηνών, καθώς και τους Ακρίτες («Ακρίτες εις εμνέν»), τους φύλακες που υπερασπίστηκαν τον Ελληνισμό από τους βαρβάρους εισβολείς. Έτσι από τον βυζαντινό Ακρίτα καταλήξαμε στον τελευταίο Ακρίτο του Πόντου, τον Αναστάσιο Παπαδόπουλο – Κώτσα Αναστά από το χωριό Έντικ Πινάρ της Έρπαας. Η μουσική αναδρομή της ιστορίας έχει φτάσει στα μαύρα χρόνια της γενοκτονίας και του ανταρτοπόλεμου.

100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή
Η θλιβερή επέτειος που γιορτάζουμε φέτος σίγουρα είχε τη θέση της σε αυτό το σπουδαίο γεγονός. Όπως είπε ο αφηγητής: «100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης, η αρχή του τέλους της ελληνικής παρουσίας στη χερσόνησο της Μικράς Ασίας. Σήμερα θα γιορτάσουμε αυτή την επέτειο με την ευχή να το μήνυμα «Ποτέ ξανά πόλεμοι, ποτέ ξανά γενοκτονία, ποτέ ξανά πρόσφυγες, ποτέ ξανά και πουθενά στον κόσμο» κοινοποιήθηκε στην κοινωνία μας».

Και η ορχήστρα μας έστειλε ένα ταξίδι στη Μικρά Ασία, ερμηνεύοντας ένα γνωστό παραδοσιακό τραγούδι από τα παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας: «Σου είπα και θα το ξαναπώ» (“Σ’ το ‘πα και σ’ το ξαναλέω”)στο άκουσμα του, κανείς δεν μπορούσε να αποφύγει να τραγουδήσει μαζί του.

Για την ολοκλήρωση του καλλιτεχνικού προγράμματος οι διοργανωτές ετοίμασαν ένα «Ορχηστικό Ταξίδι γύρω από τον Κόσμο». Αναφορά στην οικουμενικότητα της λύρας, αφού «τη βρίσκουμε ανάμεσα σε αρκετούς λαούς». Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Κινέζοι… Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας του καθενός, ένα όργανο με πλούσιες μουσικές δυνατότητες», όπως είπε η παραμυθά Πελαγία Ζούλφα.

Στην εκδήλωση τιμήθηκαν οι λυρικοί ποιητές που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στον Ασπρόπυργο και απονεμήθηκαν τιμητικά διπλώματα στον Μητροπολίτη Αττικής και Βοιωτίας Γκοχ Χρυσόστομο, στον πρόεδρο του Ποντιακού Δημοτικού Θεάτρου Δημήτρη Ευστατιάδη, φίλους και χορηγούς του μνημείου, τον εμπνευστή της τελετής Βασίλη. Καρυοφυλλίδης, καθώς και εκπρόσωποι της ΠΟΕ και των συλλόγων «Ακρίτα Πόντος» (“Ακρίτες του Πόντου”) Ασπρόπυργος και «Παναγία Σουμελά»(“Παναγία Σουμελά”) Άνω Φούσα.

Στο τέλος της βραδιάς οι στιχουργοί έπαιξαν και τραγούδησαν “Πάρθεν”και -όπως όλοι περιμέναμε- μπροστά στη λύρα χόρεψαν τα πυροτεχνήματα Σέρρακαι πυροτεχνήματα φώτισαν ξανά τον ουρανό.

Source link