Αυτές τις πρώτες φθινοπωρινές μέρες, κάθε χρόνο, χιλιάδες Έλληνες η λύπη εμφανίζεται στα μάτια και η καρδιά αιμορραγεί. Το τελευταίο μαζικό πογκρόμ Ελλήνων στην Τουρκία στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955 έβαλε αιματηρό τέλος στα 2,5 χιλιάδες χρόνια της ελληνικής ιστορίας αυτής της πόλης.
Πριν από 72 χρόνια, ήδη στα ειρηνικά χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χιλιάδες χριστιανοί κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, Έλληνες και Αρμένιοι, ξαναβίωσαν την καταστροφή της δεκαετίας του 1920.
Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης του 1923 που τερμάτισε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο, η Ελλάδα συμφώνησε να αποσύρει στρατεύματα από την Κωνσταντινούπολη, την Ανατολική Θράκη και τα Πριγκηπονήσια και η Τουρκία συμφώνησε κρατήσει τον ελληνικό πληθυσμό εκεί (Οι Έλληνες απελάθηκαν από την υπόλοιπη Τουρκία). Με τη σειρά της η Ελλάδαεπέτρεψε σε Τούρκους και Μουσουλμάνους Βούλγαρους να παραμείνουν στη Δυτική Θράκη (Ορθόδοξοι Βούλγαροι εκτοπίστηκαν «στην ιστορική τους πατρίδα»).
Ωστόσο, οι Τούρκοι δεν είχαν την τάση να τηρούν αυτή τη συμφωνία όλη την ώρα και οι Έλληνες στριμώχνονταν από την Κωνσταντινούπολη με διάφορους τρόπους. Από την αρχή οι χριστιανοί της Κωνσταντινούπολης δέχθηκαν μαζικές διώξεις από τις νέες τουρκικές αρχές. Απαγορεύτηκε στους Έλληνες να ασχοληθούν με ορισμένα επαγγέλματα, τα δικαιώματά τους ήταν περιορισμένα.
Στα Πριγκηπονήσια, η εκπαίδευση στα ελληνικά ανεστάλη και Τούρκοι άποικοι προσήχθησαν από την ηπειρωτική χώρα. Ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης μεταξύ 1925 και 1955, ο ελληνικός πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης είχε ήδη μειωθεί από 270.000 (39,6%) σε 100.000 (7,8%). Μέχρι το 1955 δεν έμειναν περισσότεροι από 100.000 Έλληνες στην πόλη..
Την άνοιξη του 1955 άρχισαν αναταραχές στην τότε βρετανική αποικία της Κύπρου. Ελληνοκύπριοι ακτιβιστές ζήτησαν την ανεξαρτησία του νησιού από το βρετανικό στέμμα και, ως λογική συνέπεια, την ένωση με την Ελλάδα. Οι βρετανικές αρχές επινόησαν και τηρούσαν πάντα την πολιτική «διαίρει και βασίλευε» σε σχέση με τις αποικίες τους. Η προσοχή της Τουρκίας, που μέχρι τότε δεν έδινε καμία σημασία στο γειτονικό νησί, επικεντρώθηκε επιδέξια στα προβλήματα των Τουρκοκυπρίων. Ως αποτέλεσμα, οι τουρκικές αρχές ξεκίνησαν μια εκστρατεία υποκίνησης εθνικού μίσους, τόσο στην Κύπρο όσο και στη χώρα τους.
Οι δρόμοι της συνοικίας Περί πριν το πογκρόμ
Δεν υπήρχε ιδιαίτερη προετοιμασία για την κοινή γνώμη. Μετά τη γενοκτονία της δεκαετίας του 1920, αυτές οι λίγες ελληνικές και αρμενικές οικογένειες που παρέμειναν στην επικράτεια της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μπόρεσαν να ανακάμψουν οικονομικά, να ξαναχτίσουν σπίτια, να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση και να επιτύχουν, κυρίως στο εμπόριο. Πολλές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης άρχισαν πάλι να θυμίζουν τις παλιές καλές εποχές, όπως στην εποχή της ακμής των χριστιανικών εμπορικών επιχειρήσεων. Το αν άρεσε στους Τούρκους γείτονές τους, που δεν πέτυχαν την ίδια οικονομική ευημερία, είναι ρητορικό ερώτημα. Είναι πάντα πιο εύκολο να βρεις κάποιον να κατηγορήσεις για τα δικά σου προβλήματα, ειδικά αν είναι διαφορετικής εθνικότητας και θρησκείας. Επομένως, δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι δεν υπήρχε έλλειψη εθελοντών ταραχοποιών.
Κάπως έτσι μοιάζει τώρα το σπίτι-μουσείο του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη
Αιτία η έκρηξη στο σπίτι-μουσείο του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Όπως αποδείχθηκε αργότερα, την έκρηξη πραγματοποίησε ο ίδιος ο φύλακας του μουσείου με εκρηκτικό μηχανισμό που του παρέδωσε οι τουρκικές ειδικές υπηρεσίες. Τα τουρκικά ΜΜΕ φούσκωσαν επιδέξια την έκταση της καταστροφής του σπιτιού του μεγάλου Τούρκου ηγέτη, προκαλώντας θύελλα αγανάκτησης στην τουρκική κοινή γνώμη. Ο Τύπος της εποχής του Προέδρου Μπαγιάρ και του πρωθυπουργού Μεντερές παρουσίασε ένα πραγματικά τουρκικό σενάριο πογκρόμ και βανδαλισμών. Η εφημερίδα Hurriyet, για παράδειγμα, έγραψε τότε: «Θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε στον μικρό μας γείτονα – την Ελλάδα, ότι τα ανάξια παιδιά, αν δεν πάρουν το μυαλό τους, είναι άξια μαστίγωσης. Περιττό να πούμε ότι οι τουρκικοί ξυλοδαρμοί είναι οικείοι στην Ελλάδα .” Άμεσα και ειλικρινά.
Πλήθος με πορτρέτα του Ατατούρκ βγήκε στο δρόμο
Το σχέδιο πογκρόμ ήταν εξίσου απλό. Το προηγούμενο βράδυ, σπίτια, καταστήματα και εκκλησίες είχαν σημαδευτεί για βεβήλωση και καταστροφή. Το επόμενο βράδυ, περισσότεροι από 100 χιλιάδες πογκρόμ, καλά οργανωμένοι, εφοδιασμένοι με μεταφορικά μέσα, άρχισαν να κάνουν τη βρώμικη δουλειά τους. Περίπου 80 εκκλησίες, 4.500 καταστήματα, 2.500 διαμερίσματα, 40 σχολεία επλήγησαν. Τα χριστιανικά νεκροταφεία βεβηλώθηκαν, όπου οι πογκρόμ δεν περιορίστηκαν στην καταστροφή ταφόπλακων, αλλά άνοιξαν και τους τάφους. Χριστιανές γυναίκες και κορίτσια γνώρισαν τρομερές ηθικές ανατροπές. Ο αριθμός των νεκρών υπολογίζεται σε 37 άτομα, αλλά ο αριθμός αυτός δεν είναι απόλυτος λόγω της αδυναμίας ακριβούς καταμέτρησης. Οι υλικές ζημιές ανήλθαν σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις – έως και ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε τιμές εκείνης της εποχής!
Πώς έγιναν όλα
Οι πέντε κεντρικοί δρόμοι που οδηγούσαν στην πλατεία Ταξίμ γέμισαν με πλήθη ανθρώπων που ήταν οπλισμένοι με ξύλα, τσεκούρια, φτυάρια, σφυριά και σιδερένια λοστούς. Το πλήθος φώναζε “Kahrolsun giavourlar!” (Φτου τους άπιστους!) και «Yikin, Kirin, giavourdur! «(καταστρέψτε, σπάστε, αυτοί είναι άπιστοι!). Η αστυνομία και ο στρατός δεν έκαναν καμία ενέργεια, καθώς δεν έλαβαν καμία απολύτως εντολή να αποκαταστήσουν την τάξη και περιορίστηκαν στην απαθή παρατήρηση των γεγονότων.
Όταν συγκεντρώθηκαν περίπου 50.000 άνθρωποι, τέθηκε σε ισχύ το επόμενο στάδιο του σχεδίου: η καταστροφή όλης της περιουσίας των Ελλήνων και η βεβήλωση όλων των ιερών τόπων της Ιεράς Πόλης του Ελληνισμού. Οι ηγέτες των ταραχοποιών έλαβαν οδηγίες να μην αφήσουν τίποτα αξιόλογο πίσω τους.
Κύκλοι της κόλασης.
Μέρος του πλήθους μετακόμισε στην περιοχή Ιστικλάλ Καδέσι, γνωστή και ως Πέρα, που θεωρούνταν το πιο διάσημο εμπορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης. Στην περιοχή υπήρχαν περίπου 700 μαγαζιά, η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν των Ελλήνων.
Το πρώτο κατάστημα που δέχτηκε επίθεση ήταν το καφενείο Επτάλοφος στην πλατεία Ταξίμ. Το πλήθος μπήκε στο καφενείο σαν κοπάδι μανιασμένων ταύρων. καταστρέφοντας ό,τι τραβούσε το μάτι τους: παράθυρα, τραπέζια, καρέκλες, μπουφές, ποτήρια, φλιτζάνια.
Στη συνέχεια επιτέθηκαν σε κατάστημα υφασμάτων ιδιοκτησίας των Ελλήνων. Τέσσερις ταραξίες χρησιμοποίησαν μια ράγα του τραμ για να σπάσουν την πόρτα και να έσπασαν τις βιτρίνες των καταστημάτων. Λίγα λεπτά αργότερα, το πλήθος όρμησε μέσα και άρχισε να πετάει υφάσματα, ράφια και άλλα αγαθά στο δρόμο. Η ραπτομηχανή έσπασε με την ίδια ράγα του τραμ στο δρόμο μπροστά σε ένα πλήθος που ούρλιαζε. Ο επόμενος στόχος των ταραχοποιών ήταν ένα κατάστημα ηλεκτρικών ειδών, το περιεχόμενο του οποίου ήταν διάσπαρτο σε όλο το δρόμο.
Λίγο πιο πέρα ήταν ένα μπακάλικο, στην είσοδο του οποίου στεκόταν ένας ηλικιωμένος Έλληνας.
Старик с удивительным мужеством стоял перед магазином и говорил толпе: «Уходите отсюда! Мы живем в этой части шесть поколений и вы не может беспокоить нас ". Эти слова были последними в его жизни.
Το πλήθος όρμησε πάνω του, λίγα λεπτά αργότερα το κατάστημα καταστράφηκε και ο ηλικιωμένος έγινε το πρώτο θύμα αυτής της εφιαλτικής νύχτας. Η γυναίκα του επέζησε κρυμμένη σε μια γωνιά, αλλά πέθανε αμέσως μετά από το σοκ εκείνης της νύχτας.
Ομοίως, ο όχλος συνέχισε τον δρόμο του, καταστρέφοντας ένα-ένα όλα τα καταστήματα στην περιοχή του Πέρα. Το περίφημο ζαχαροπλαστείο «Kervan» του Δημήτρη Πιλαβίδη, το «Baile» από το Lethe και η Κήρυψη «Eskisehir» του Γιάννη Τσούλη…
Σε μεγάλα και πολυτελή καταστήματα, οι ταραξίες έπαιρναν μεταξωτά πουκάμισα, κοστούμια, καινούργια παπούτσια και τα έβαζαν πριν συνεχίσουν το καταστροφικό τους έργο.
Στο διάσημο κοσμηματοπωλείο Frangulis, ένας όχλος ταραχοποιών διοργάνωσε πραγματικό καυγά μεταξύ τους προκειμένου να καταλάβουν τα πιο πολύτιμα κοσμήματα.
Όταν το πλήθος έφτασε στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας, δίστασε για μια στιγμή. Όμως η αβεβαιότητα ξεπεράστηκε όταν φωνάχτηκαν « Ανάθεμα οι άπιστοι! και τότε οι Τούρκοι εισέβαλαν στην εκκλησία. Όλη η περιουσία της εκκλησίας καταστράφηκε και βεβηλώθηκε.
Εικόνες, ιερά σκεύη, ιερατικά άμφια ήταν οι στόχοι του τρελού πλήθους. Τα στασίδια και ο βωμός της εκκλησίας καταστράφηκαν όταν μια νέα ομάδα ταραχοποιών εισέβαλε στην εκκλησία με δοχεία βενζίνης για να κάψει τον ναό.
До сих пор так и не ясна причина, почему погромщики не смогли сжечь церковь Святой Троицы в Пера.
Η περιοχή του Πέρα άλλαξε άρδην μέσα σε λίγες ώρες. Οι δρόμοι έγιναν σαν ένα είδος υποστρώματος, που ήταν ένα μείγμα πραγμάτων που καταστράφηκαν: αυτοκίνητα, γούνες, ρολόγια, παπούτσια, λάδια, τυριά, υφάσματα, πιάτα, ρούχα, διάφορα είδη τροφίμων και ενδυμάτων, ανακατεμένα κάτω από τα πόδια των πλήθος.
Μετά από εκείνο το βράδυ, η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών και αρμενικών οικογενειών εγκατέλειψε για πάντα την Τουρκία. Μια νέα, ακόμη μια έξοδος Χριστιανών από την Κωνσταντινούπολη – πόσοι έχουν γίνει από τη Μαύρη Τρίτη του 1453!
Από τους 140.000 Έλληνες που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη στα μέσα του 20ού αιώνα, μόνο λίγες χιλιάδες απέμειναν και νέοι παλιννοστούντες εμφανίστηκαν στην Ελλάδα. Πού είναι η Συμφωνία της Λωζάνης του 1923, που κατοχυρώνει το δικαίωμα διαμονής στην Κωνσταντινούπολη της ελληνικής κοινότητας; Προφανώς, στον ίδιο χώρο με το δικαίωμα στην αυτοδιοίκηση των ελληνικών κοινοτήτων στα νησιά Ίμβρο και Τένεδο.
Η μανία των ταραξιών ήταν ανεξέλεγκτη και χρειάστηκε η επέμβαση του στρατού το πρωί της 7ης Σεπτεμβρίου. Οι ταραχές έπληξαν και άλλες πόλεις της Τουρκίας, κυρίως τη Σμύρνη, όπου υπέφεραν οι οικογένειες των Ελλήνων αξιωματικών που βρίσκονταν στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στην πόλη. Την ίδια στιγμή, τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ που σταθμεύουν στη Σμύρνη, καθώς και το δυτικοευρωπαϊκό κοινό, προτίμησαν να μην αναμειχθούν στα γεγονότα.
Το 2000 ζούσαν μόνο 2.000 Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη. Τα πριγκηπονήσια (Ίμβρος (Gökçeada) και Τένεδος (Bozcaada)) εποικίστηκαν αμέσως μετά το πογκρόμ του 1955 από τους Τούρκους, και εκεί, αντίστοιχα, παρέμειναν 250 και 25 γηγενείς Έλληνες κάτοικοι και η χρήση της ελληνικής στο σχολείο και τη διοίκηση ήταν απαγορευόταν και τα σχολεία έκλεισαν από το 1975 του έτους.
Οι προοδευτικοί πολίτες της Τουρκίας όμως δεν ξεχνούν τις επαίσχυντες σελίδες της ιστορίας τους. Στις 7 Σεπτεμβρίου 2007, η τουρκική εφημερίδα «Sabah» δημοσίευσε ένα άρθρο του Ergun Babakhan, αφιερωμένο στα γεγονότα πριν από μισό αιώνα. Ο Τούρκος δημοσιογράφος γράφει με πικρία για τα εγκλήματα της τουρκικής κυβέρνησης κατά των πολιτών της – «η μεγάλη πόλη έχασε τα χρώματα της, έχασε τη φωνή της» – και συσχετίζει ιστορικά διδάγματα με την τρέχουσα κατάσταση στη χώρα, όταν το πρόβλημα του εξισλαμισμού και η Η κουρδική μειονότητα είναι οξεία στη σύγχρονη τουρκική κοινωνία.
Το 2006 ιδρύθηκε η Οικουμενική Ομοσπονδία Κατοίκων Κωνσταντινούπολη για την από κοινού επίλυση των προβλημάτων 26 κοινωνιών της Κωνσταντινούπολης, που βρίσκονται τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ο στόχος της δημιουργίας της ομοσπονδίας διακηρύχθηκε να ενωθούν οι προσπάθειες για τη στήριξη του Πατριαρχείου στο Φανάρι, συμπατριωτών που παρέμειναν ακόμη στην Κωνσταντινούπολη και, φυσικά, να διαφυλαχθεί και να μεταδοθεί ο πολιτισμός της Κωνσταντινούπολης στη νεότερη γενιά.
Τώρα η Τουρκία εγείρει το ζήτημα της καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923. Και ποιος θα επιστρέψει χιλιάδες ζωές των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης της Κύπρου (πόλεμος του 1974);
Κατά τη δημιουργία του άρθρου χρησιμοποιήθηκαν υλικά από ιστότοπους greecetoday.com και τοποθεσία pontos-news.
More Stories
Ειδική ενότητα για τους Έλληνες του εξωτερικού εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα gov.gr
Θεσσαλονίκη: Οι Πόντιοι δικάζονται και στερούνται την ελληνική ιθαγένεια, αντιμετωπίζουν απέλαση
Πώς μπορούν να ψηφίσουν οι Έλληνες του εξωτερικού – βήμα βήμα