Οι Έλληνες της Μαριούπολης γιορτάζουν ξανά το Πάσχα εκτός έδρας

Οι Έλληνες της Ουκρανίας γιορτάζουν και φέτος το Πάσχα στην Ελλάδα, μη μπορώντας να επιστρέψουν στα σπίτια τους στη Μαριούπολη, χωρίς όμως να ξεχνούν τις παραδόσεις των Ελλήνων της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας.

Η Nadya Tsapni, πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού Μαριούπολης «Μεωτίδα» λέει:

«Ελπίζαμε ότι θα ήμασταν στα σπίτια μας στη Μαριούπολη για το Πάσχα φέτος, αλλά δυστυχώς ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει ακόμα και έχουμε κολλήσει για άλλη μια χρονιά στην Ελλάδα».

Εδώ και σχεδόν ένα χρόνο βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη μαζί με άλλους Ουκρανούς πρόσφυγες. Οι Έλληνες από την Ουκρανία προετοιμάζονται για το Πάσχα και με χαρά και με λύπη, αλλά με τις αιωνόβιες παραδόσεις τους. Θυμούνται με νοσταλγία το ειρηνικό Πάσχα του παρελθόντος και φέτος, όπως και στο παρελθόν, προσπαθούν να αναβιώσουν κάποια έθιμά τους σε παραδοσιακά προϊόντα όπως το «ψαθυρί» – το έθιμο του παραδοσιακού ψωμιού του Πάσχα σε σχήμα ενός σταυρού.

Διδάκτωρ Φιλοσοφίας Μαργαρίτα Αραντσιώνη, ιστορικός, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας, εξηγεί:

«Τόσο η συνταγή όσο και το έθιμο ξεχάστηκαν, αλλά τα επαναφέραμε πριν από πολλά χρόνια».

Βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη ως πρόσφυγας και παρουσιάζει τον πολιτισμό των Ελλήνων της Μαριούπολης της, ως μοναδικό πολιτισμό της ιστορικής ελληνικής διασποράς της Μαύρης Θάλασσας, μέσα από μια σειρά διαλέξεων που διοργανώνει τακτικά.

Στο γραφείο του Συλλόγου Ελλήνων Ουκρανίας στην Ελλάδα, η κα Αραντσιώνη προσέφερε στις 6 Απριλίου μια επίδειξη παρασκευής πασχαλινό κουλούρι Ψαφείρι και ψωμί Artu/Artu:

«Πρόκειται για ένα τελετουργικό πασχαλινό ψωμί που έψηναν οι Έλληνες τη Μεγάλη Πέμπτη στα ελληνικά χωριά της περιοχής της Μαριούπολης. Το Ψαφίρ είναι ένα ιδιαίτερο ψωμί από γλυκιά ζύμη με ύφανση που θυμίζει το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού Χριστού. Ένα άλλο ψωμί, που ονομάζουμε Artu (από τη λέξη «ψωμί»), με πέντε κόκκινα αυγά ψημένα σε ζύμη μέσα, κόβεται τη δεύτερη μέρα του Πάσχα στη μνήμη των νεκρών. Οι Έλληνες της Ουκρανίας ψήνουν την Άρτα μετά το Πάσχα στη μνήμη των νεκρών και για τη γονιμότητα των ανθρώπων, των χωραφιών και των ζώων».

Στη Θεσσαλονίκη βρίσκεται από την αρχή του πολέμου και η πρόεδρος του ελληνικού συλλόγου Κιέβου «Ενότητα» Νίνα Πασκάλ. Η ίδια θυμάται:

«Ψήναμε πασχαλινά τσουρέκια τη Μεγάλη Τετάρτη και τη Μεγάλη Πέμπτη, βαμμένα αυγά. Η γιαγιά μας κρατούσε αυστηρή νηστεία και δεν μας άφηνε να αγγίζουμε τσουρέκια και αυγά μέχρι την Κυριακή του Πάσχα».

Η Μαργαρίτα Αραντσιώνη συνεχίζει, μιλώντας για τις παραδόσεις συνυφασμένες με τις θρησκευτικές τελετές των Ελλήνων της Αζοφικής Θάλασσας, που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα:

«Και το τρίτο ψωμί είναι ψωμί σε σχήμα ποντικιού. Ψήνουμε την Αζοφική είκοσι πέντε μέρες μετά το Πάσχα για τη γιορτή της Ποντικίστριας, που συνδέεται με την αγροτική παράδοση που υπήρχε στον πολιτισμό των Ελλήνων της Μαριούπολης για την προστασία των χωραφιών από ποντίκια και διάφορα έντομα που έβλαψαν τους νεαρούς βλαστούς. Στην τελετή συμμετείχαν μόνο γυναίκες και μικρά παιδιά. Πήγαν στα χωράφια, έριχναν μικρά κομμάτια ψωμιού «ποντικιού» και «τάιζαν» αληθινά ποντίκια για να μην χαλάσουν τα χωράφια. Αν δεν έβρεχε για πολύ καιρό, έψηναν «ποντίκια» και έκαναν ειδική παράκληση στον Θεό να στείλει βροχή».

Τα εργαστήρια που παρουσίασε η Margherita Arancioni είναι το αποτέλεσμα έρευνας σε ελληνικά χωριά που πραγματοποίησε από το 1992 έως το 1995. Επίσης, μέρος του φωτογραφικού υλικού που χρησιμοποίησε στη διάλεξή της ήταν από το Ιστορικό και Τοπικό Μουσείο της Μαριούπολης:

«Το μουσείο κάηκε πέρυσι κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού, ευτυχώς μπόρεσα να σαρώσω αυτές τις φωτογραφίες, που αναφέρονται στο Πάσχα των Ελλήνων της Αζόφ το 1927!».

Στα master classes έγινε σύγκριση με την ελληνική παράδοση στα πασχαλινά τσουρέκια στη σημερινή Ελλάδα. Η κ. Arazioni λέει, εισαγωγικά newsbeast.gr:

«Απέδειξα ότι, αν και έχουμε πολλά κοινά, οι Έλληνες του Αζόφ ή της Μαριούπολης, όπως λέμε, είναι μια ιδιαίτερη ιστορική ελληνική διασπορά, με χαρακτηριστικά που μας διακρίνουν από τους Έλληνες του Πόντου και της Θράκης».

Source link