Το ευαγγέλιο 1000 ετών που κλάπηκε κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο επέστρεψε στην Ελλάδα έναν αιώνα αργότερα

Η μυθιστορηματική ιστορία, που θύμιζε τα βιβλία του Νταν Μπράουν, είχε αίσιο τέλος για την Ελλάδα, την εκκλησία και τους πιστούς.

Το περίφημο Ευαγγέλιο του 11ου αιώνα, που έκλεψε το 1917 από το μοναστήρι της Εικοσιφονήσου ο Βούλγαρος Βλαντιμίρ Σις και ταξίδεψε μέσω της Τσεχίας και της Γερμανίας στην Αμερική, βρίσκεται τώρα στην Ελλάδα, στο μοναστήρι της Εικοσιφονήσου στο όρος Παγγάγιο.

Το κλεμμένο ευαγγέλιο, σύμφωνα με το δημοσίευμα Πρώτο Θέμα, έχει ήδη φτάσει στην Ελλάδα από το Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσιγκτον με άκρα μυστικότητα. Αναφέρεται ότι τον Αύγουστο του 2022, σύμφωνα με την πράξη μεταφοράς που υπέγραψε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, παρελήφθη από υπάλληλο του Υπουργείου Πολιτισμού και, συνοδεία αστυνομικών, παραδόθηκε στη μονή στην οποία ανήκει.

Η επίσημη τελετή θα πραγματοποιηθεί στις 29 Σεπτεμβρίου συναντήσεις παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και η εκδήλωση θα είναι αφιερωμένη στον μακαριστό Μητροπολίτη Δραμ Πάβελ, του οποίου όραμα ζωής ήταν η επιστροφή των κλεμμένων χειρογράφων. Δύο ημέρες νωρίτερα, ο ιδρυτής του Μουσείου της Βίβλου Steve Green, του οποίου η ιδιωτική συλλογή περιελάμβανε το επιστρεφόμενο Ευαγγέλιο, θα ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη.

Το περγαμηνό ευαγγέλιο, που κλάπηκε από το μοναστήρι της Εικοσιφοίνησης, είναι ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα ελληνικά χειρόγραφα ευαγγέλια στον κόσμο. Μικρογραφία, περιλαμβάνει λιθογραφίες των Ευαγγελιστών και είναι γραμμένο σε δύο στήλες των 27 γραμμών η καθεμία.

Χαμένος για έναν αιώνα

Η έρευνα των δημοσιογράφων του «Πρώτο Θέμα», που ξεκίνησε το 2020, δεν ήταν εύκολη, αφού η ταξιδιωτική διαδρομή του βιβλίου διέσχισε πολλές χώρες και χρονολογείται πάνω από 100 χρόνια. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης εμπιστεύτηκε το θέμα της συνεργασίας με το Μουσείο της Βίβλου στον Αρχιμανδρίτη Αγαφάγγελο Σίσκο, ο οποίος ενημέρωσε το «Πρώτο Θέμα» ότι «το ορφανό χειρόγραφο επιστρέφει στη μητέρα του, το μοναστήρι». Τονίζει ότι η επιστροφή του Ευαγγελίου θεωρείται, κατά μία έννοια, «λιθαράκι» για την επιστροφή και άλλων κειμηλίων, ακόμη και για την επιστροφή του μαρμάρου του Παρθενώνα. Είχε προηγηθεί ο επαναπατρισμός το 2016 ενός ανεκτίμητου ιστορικού χειρογράφου του 10ου αιώνα, γνωστού ως Codex 1424, το οποίο βρισκόταν στην κατοχή της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής του Σικάγο.

Τα δύο επιστρεφόμενα χειρόγραφα συνεισφέρουν σημαντικά και αποτελούν παράδειγμα της συνεχιζόμενης διαδικασίας με το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, από το οποίο ανακτώνται τέσσερα χειρόγραφα. Ένα πολύτιμο κειμήλιο, ένα Ευαγγέλιο του 11ου αιώνα ανεκτίμητης αξίας, κλάπηκε από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το περγαμηνό ευαγγέλιο, ένα από τα παλαιότερα σωζόμενα ελληνικά χειρόγραφα ευαγγέλια στον κόσμο, είναι μινιατούρα, περιλαμβάνει λιθογραφίες των Ευαγγελιστών και είναι γραμμένο σε δύο στήλες, 27 γραπτές γραμμές σε κάθε στήλη, διαστάσεων 18,1 x 14 εκ. Το ευαγγέλιο κλάπηκε από το Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσης, που βρίσκεται κοντά στις Σέρρες και τη Δράμα.

Το πολύτιμο ευαγγέλιο 1000 ετών επιστράφηκε στους ιδιοκτήτες του μετά από ένα μακρύ ταξίδι σε όλο τον κόσμο, ξεκινώντας από τις βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής στο όρος Παγγαίο και ολοκληρώθηκε πολλά χρόνια αργότερα σε δημοπρασία Christie’s στο Μουσείο της Βίβλου στην Ουάσιγκτον. Ο έφορος του μουσείου παρατήρησε κάποια σημάδια στο χειρόγραφο και έτσι το «κουβάρι» άρχισε να ξετυλίγεται. Το ευαγγέλιο είναι ένα από τα 900 πολύτιμα κειμήλια που έκλεψαν εκείνη την εποχή οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής.

Ο Βούλγαρος στρατιώτης Βλαντιμίρ Σις, που έκλεψε και πούλησε το Ευαγγέλιο

Βλαντιμίρ Σις

Η ιστορία ξεκινά τον Μάρτιο του 1917, όταν Βούλγαροι στρατιώτες λεηλάτησαν το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας, χτισμένο σε ύψος 753 μέτρων στη βόρεια πλευρά του όρους Παγγαίο. Οι επιδρομείς έβγαλαν όλη τη βιβλιοθήκη της μονής, η οποία περιείχε περισσότερα από 430 χειρόγραφα και 470 εκκλησιαστικά αντικείμενα (εικόνες και λειτουργικά αγγεία). Σύμφωνα με εκκλησιαστικές πηγές, σημαντικό ρόλο σε όλα αυτά έπαιξε ο Βούλγαρος στρατιώτης Βλαντιμίρ Σις, ο οποίος είχε γνώσεις στον τομέα της κωδικολογίας. Λέγεται ότι επισκέφτηκε το μοναστήρι το 1916, όπου έγινε δεκτός. Εκεί συνέταξε έναν κατάλογο με κειμήλια. Ένα χρόνο αργότερα, τα χειρόγραφα κλάπηκαν από Βούλγαρους στρατιώτες, τα οποία ανατέθηκαν στον στόχο μοναδικά χειρόγραφα, τα οποία βρέθηκαν το 2019-2020 σε παλαιά βιβλιοπωλεία στην Τσεχική Δημοκρατία και στη συνέχεια στη Γερμανία, μερικά από τα οποία φέρεται να πούλησε ο Σις.

Πίσω κάλυμμα

Στο οπισθόφυλλο του Ευαγγελίου οι Βούλγαροι έγραψαν τα αρχικά «ΜΚ», που σημαίνει Manastir Kosinitsa. Όπως έγραψε στο ημερολόγιό του ο τότε ηγούμενος της μονής Εικοσιφοινίσσης: «27 Μαρτίου 1917, Μεγάλη Εβδομάδα, τα Πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και των μοναχών. Την Καθαρά Δευτέρα στις 14.00 έφτασε στο μοναστήρι ο Βούλγαρος αρχηγός Πανίτσα με όλα του διάσημοι γενναίοι άνδρες και ο Βλαντιμίρ Σις, Αυστριακός αρχαιολόγος, Βούλγαρος πολίτης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας (τουλάχιστον ο ίδιος έδωσε τέτοιες συστάσεις όταν εργαζόταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού και ανέσκαψε αρχαία μνημεία στους Φιλίππους).

Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Σις και η γυναίκα του άρχισαν να πουλούν μερικά από τα κειμήλια που είχαν κλέψει από το μοναστήρι. Το 1920 εμφανίζεται ένας Γερμανός έμπορος βιβλίων αρχαιοτήτων που πουλά ένα βιβλίο σε έναν Γερμανοεβραίο, ο οποίος σύντομα πεθαίνει. Η χήρα του πουλά την περιουσία και το βιβλίο του Ευαγγελίου καταλήγει σε ένα λουθηρανικό εκπαιδευτικό ινστιτούτο στο Σικάγο. Από εκεί – στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Πρίνστον. Το 1958, το βιβλίο κυκλοφόρησε ξανά προς πώληση από τον μεγαλύτερο αρχαιολόγο στον κόσμο Χανς Πίτερ Κράους, αλλά το ευαγγέλιο εξαφανίστηκε ξανά, αυτή τη φορά μέχρι το 2011, όταν αποκτήθηκε από τη συλλογή Green του Christie’s.

H Μονή Εικοσιφοινίσσης (Iconoclast Monastery)

Κρυφές σημειώσεις

Από το 2014, το Ευαγγέλιο ανήκει στην ιδιωτική συλλογή του εκκολαπτόμενου τότε Μουσείου της Βίβλου, όπου και αναγνωρίστηκε από τον έφορο του μουσείου. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, ο επιμελητής του μουσείου Μπράιαν Χάιλαντ ανακάλυψε σημάδια στο χειρόγραφο που επιβεβαίωναν ότι ανήκε σε μια λίστα με εκείνες τις δημοσιεύσεις και αντικείμενα που είχαν κλαπεί από το μοναστήρι το 1917. Μεταγενέστερες έρευνες επιβεβαίωσαν την ταυτότητα της περγαμηνής ως «Χειρόγραφα της Εικοσιφοίνισσας 220».

Μετά την εξέλιξη αυτή των γεγονότων, ο Δρ. Οικουμενικού Πατριαρχείου, ελήφθη απόφαση να επιστραφεί το χειρόγραφο στη Μονή Εικοσιφοινίσεως.

Κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο Δρ Kloa δήλωσε ότι “η αποκάλυψη της ιστορίας αυτού του χειρογράφου δεν ήταν εύκολη. Ο επιμελητής μας, κ. Hyland, διεξήγαγε μια εντατική έρευνα για να εντοπίσει το θλιβερό παρελθόν του, να επιβεβαιώσει την ταυτότητά του και να το εντοπίσει έως το 1958». Επιπρόσθετα, αναφέρεται ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης, με επιστολή που έστειλε στον Geoffrey Kloa στις 31 Αυγούστου 2020, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για την ενέργεια αυτή, αναφέροντας ότι αποτελεί πράξη αποκατάστασης της νόμιμης πολιτιστικής κληρονομιάς της πατριαρχικής και σταυροφορικής μονής του Παναγία Εικοσιφοίνισσας.

Μεταξύ άλλων, τόνισε ότι «είναι πραγματική ευλογία για τη μοναστική αδελφότητα και ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο να βλέπει πώς οι θρησκευτικοί θησαυροί που αφαιρέθηκαν από το μοναστήρι επιστρέφονται επίσημα στη φυσική τους θέση και χρησιμοποιούνται για την πνευματική οικοδόμηση των πιστών , καθώς και ερευνητές της ιστορίας και της τέχνης» . Στις 16 Οκτωβρίου 2020, το Μουσείο της Βίβλου ανακοίνωσε επίσημα την απόφασή του να επιστρέψει το Ευαγγελισμό 220 στη Μονή Εικοσιφοινησίας.

Source link