Οι προειδοποιήσεις για εισβολή στην Κύπρο δεν εισακούστηκαν

Ένιωθε την εγγύτητα του κινδύνου, η αίσθηση του ανιχνευτή έλεγε ότι ένας πόλεμος μπορεί να ξεκινήσει. Ο Αλέξανδρος Σημαιοφορίδης προχώρησε από τα γεγονότα, ήταν ξεκάθαρα και ακριβή, αλλά κανείς δεν τον πίστεψε.

Ως αρχηγός της ΚΥΠ στην Κερύνεια της Κύπρου, υποκλοπούσε και αποκωδικοποιούσε τουρκικές συνομιλίες και παρακολουθούσε την κίνηση των στρατιωτικών μονάδων στην Αλεξανδρέττα και τη Μερσίνα. Για τουλάχιστον τρεις μήνες το 1974, παρατήρησε ασυνήθιστη και αυξανόμενη δραστηριότητα. Κατέγραψε εντατικές ασκήσεις προσγείωσης, ακύρωση διακοπών, αιτήματα για στρατιωτικές προμήθειες και τεράστιες αποστολές πυρομαχικών σε σήματα πληροφοριών και ενημέρωσε τους ανωτέρους του για την πιθανότητα τουρκικής εισβολής. Οι προειδοποιήσεις του ήταν επίκαιρες, αλλά δεν εισακούστηκαν.

«Έστειλα τόσες πολλές πληροφορίες! Και τι έπαθε; Τα σήματα μου είναι στον αέρα! Αν είχε χρησιμοποιηθεί, μπορεί να είχαμε διαφορετικό αποτέλεσμα» θέτει αυτό το ερώτημα ο απόστρατος συνταγματάρχης, ακόμη και σήμερα, σε ηλικία 87 ετών. «Ήμασταν τόσο καλά ενημερωμένοι που τίποτα δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς να το γνωρίζουμε. Και ήταν όλα μάταια. Η ηγεσία της χώρας δεν φάνηκε να το προσέχει αυτό. Και μετά «απροσδόκητα» ήρθαν οι Τούρκοι. Ένιωσα προδομένος», λέει.

Αυτές τις μέρες ο Σημαιοφορίδης βρίσκεται στη Ράχεσα, στην περιοχή της Φθιώτιδας, όπου συνήθως περνάει τα καλοκαίρια του. Ένας ντόπιος, επίσης απόστρατος αξιωματικός, πήρε εντολή να μας περιμένει στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους για να μας οδηγήσει στα στενά δρομάκια στο κατώφλι του γείτονά του. «Έχετε μια έκπληξη! Είναι μια απίστευτη ιστορία», μας λέει πριν τον βουρτσίσουμε. Ένας κοντός άντρας με γρήγορο βάδισμα, ο Σημαιοφορίδης μας καλεί στο σαλόνι του. Η ιστορία του δεν έχει αλλάξει, και την λέει χωρίς παύση, ενθυμούμενος όλες τις ημερομηνίες και τα ονόματα των στρατιωτικών μονάδων. Παρά το γεγονός ότι έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας από την τουρκική εισβολή, κάθε χρόνο που πλησιάζει η 20ή Ιουλίου, εκείνη η ταραγμένη περίοδος επιστρέφει. «Στο μυαλό μου επέστρεψα στην Κύπρο», λέει.

Ο Σημαιοφορίδης γεννήθηκε στο Πεντάβρυσο Καστοριάς και αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Ακαδημία. Αφού έδωσε τις εξετάσεις του το 1960, σπούδασε τουρκικά στο Σχολείο Ξένων Γλωσσών των Ενόπλων Δυνάμεων. Το 1963 η ΚΥΠ έκανε αίτηση στο Γενικό Επιτελείο Δυνάμεων εδάφους για να ενταχθούν στις τάξεις της τρεις άγαμοι τουρκόφωνοι αξιωματικοί. Ήταν ανάμεσά τους και τον Μάιο του 1964 στάλθηκε στο συνοριακό πέρασμα Διδυμοτείχων στη βορειοανατολική Ελλάδα. Τέσσερα χρόνια αργότερα στάλθηκε στην Κερύνεια της Κύπρου.

Εκεί παρακολουθούσε τις κινήσεις, μεταξύ άλλων, του τουρκικού 6ου Σώματος Στρατού στα Άδανα και της 39ης Μεραρχίας με έδρα την Αλεξανδρέττα. Κάθε Σεπτέμβριο, η μεραρχία αυτή διεξήγαγε μια άσκηση αποβατικής αποβίβασης από τη Μερσίνα στην Αντιόχεια, στην οποία συμμετείχε με τη σειρά του ένα από τα τρία συντάγματά του. Ωστόσο, τον Απρίλιο του 1974, και τα τρία συντάγματα διεξήγαγαν διαδοχικές ασκήσεις αμφίβιων για αρκετές ημέρες. «Ήταν ασυνήθιστο», σημειώνει.

Υπήρχαν και άλλα ανησυχητικά σημάδια. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, όλες οι άδειες άδειας στον τουρκικό στρατό ανακλήθηκαν απότομα. Ο Σημαιοφορίδης λέει ότι ο ταγματάρχης του 49ου συντάγματος εθεάθη στην Αλεξανδρέττα, δεκάδες χιλιόμετρα από το πόστο του. «Ο στρατηγός το έπιασε και ζήτησε το κεφάλι του σε μια πιατέλα». Θυμάται έναν άλλο Τούρκο αξιωματικό που χαρτογράφησε τις ακτές της Πεντεμύλης, όπου επρόκειτο να γίνει το ψαροντούφεκο. Ο αρχηγός της ΚΥΠ τροφοδότησε όλες αυτές τις πληροφορίες στους ανωτέρους του. Αποδέκτες των σημάτων του ήταν το Γενικό Αρχηγείο της Εθνικής Φρουράς, οι Ελληνικές Δυνάμεις στην Κύπρο και η Ελληνική Πρεσβεία, ενώ αντίγραφα των εκθέσεων του στάλθηκαν και στο αρχηγείο της ΚΥΠ στην Αθήνα. «Οι άνθρωποι μας γνώριζαν ότι ο τουρκικός στρατός ήταν σε επιφυλακή από τον Απρίλιο», λέει.

Μετά το πραξικόπημα

Τα γεγονότα επιταχύνθηκαν μετά το πραξικόπημα 15 Ιουλίου 1974 της χρονιάς. Δύο ημέρες αργότερα, στη Μερσίνα, όπου βρίσκονταν 16 αποβατικά, πραγματοποιήθηκε έκτακτη σύσκεψη ανώτατων Τούρκων αξιωματικών. Ακολούθησε «η κάθοδος μυριάδων», όπως την περιγράφει ο Σημαιοφορίδης. Για να καλυφθούν τα κενά στις μονάδες, διατάχθηκε να στρατολογηθούν 5000 άτομα, κάτι που ήταν σπάνιο σε καιρό ειρήνης, και ο διοικητής του τάγματος μηχανικών έλαβε εντολή να ξεριζώσει όσο το δυνατόν περισσότερα δέντρα στην ακτή της Μερσίνας για να προετοιμάσει την περιοχή. για την άφιξη των στρατευμάτων.

Από την άλλη, έχουν ξεκινήσει και οι προετοιμασίες. Πραγματοποιήθηκαν αναγνωριστικές πτήσεις πάνω από την Κύπρο και αποθήκες πυρομαχικών διαφόρων διαμετρημάτων εκκενώθηκαν σταδιακά και μεταφέρθηκαν στην ακτή με φορτηγά που είχαν επιβληθεί. Ο Σημαιοφορίδης θυμάται ένα τουρκικό σήμα που έλεγε ότι όλα τα οχήματα πρέπει να γεμίζουν με καύσιμα και οι στρατιώτες πρέπει να φορούν μακρυμάνικη στολή γιατί θα σέρνονταν. Υπό κανονικές συνθήκες, έστειλε στους ανωτέρους του μία ή δύο αναφορές πληροφοριών μέσα σε 24 ώρες. Ωστόσο, σε εκείνη την ταραγμένη περίοδο, θυμάται ότι έστελνε 17 με 18 αναφορές την ημέρα. «Δεν έλαβα καμία απάντηση, καμία οδηγία», λέει. «Σαν να ήξεραν ήδη τα πάντα και να μην χρειάζονταν περισσότερες πληροφορίες». Παρακολούθησε την πορεία του τουρκικού κομβόι προς την Κύπρο και παρέμεινε αισιόδοξος μέχρι την τελευταία στιγμή. Σκέφτηκε ότι θα υπήρχε τουλάχιστον κάποιου είδους αντίδραση. «Όσοι ήμασταν στο απόσπασμα τρίβαμε χαρούμενα τα χέρια μας. Οι Τούρκοι βρίσκονται μπροστά σε μια έκπληξη και θα το θυμούνται για πολλά χρόνια, είπαμε ο ένας στον άλλον», θυμάται.

Μόλις ξημέρωσε 20 Ιουλίου 1974, όταν εντόπισε τον τουρκικό στόλο στα ανοιχτά της Κερύνειας. Του έκανε εντύπωση το γεγονός ότι τα μέλη του πληρώματος βρίσκονταν στο κατάστρωμα, έδειχναν χαλαρά, χωρίς ειδικά μέτρα ασφαλείας, σαν να πήγαιναν για έλεγχο μετά την άσκηση. Στην ακτή της Πεντεμύλης δεν ελήφθησαν οργανωμένα προληπτικά αμυντικά μέτρα. Αργότερα θα αποκαλούσε την τουρκική στρατιωτική επιχείρηση «περίπατο» και όχι προσγείωση.

Ο Σημαιοφορίδης συνταξιοδοτήθηκε το 1985. Το 2020 έλαβε τιμητικό βραβείο από τον αναπληρωτή υπουργό Άμυνας Αλκιβιάδη Στεφανή. [Энри Канай]

Φωτιά

Δεδομένου ότι ο τουρκικός στόλος βρισκόταν στο οδόστρωμα απέναντι από την Κερύνεια, ο επικεφαλής της ειδικής ομάδας ΚΥΠ έλαβε εντολές από την Αθήνα να πλησιάσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σημείο απόβασης και να ενημερώσει το επιχειρησιακό αρχηγείο στην Ελλάδα για όλες τις εξελίξεις. Περίμενε την άφιξη έξι μαχητικών Phantom και δύο υποβρυχίων, τα οποία θα χρειάζονταν ακριβείς συντεταγμένες για να χτυπήσουν τουρκικούς στόχους. Δεν έφτασαν ποτέ. Μη μπορώντας να επικοινωνήσει αμέσως με το αρχηγείο, προσάρτησε ένα πηνίο σύρματος στα καλώδια του τηλεφώνου, σκαρφάλωσε σε ένα κοντινό τριώροφο εργοτάξιο και άρχισε να μεταδίδει λεπτομέρειες σχετικά με τα οχήματα που ξεφόρτωναν το σκάφος προσγείωσης Erkin. Το σύρμα δεν ήταν αρκετά μακρύ για να φτάσει στην ταράτσα του κτιρίου, έτσι είχε έναν συνάδελφο στον κάτω όροφο να κρατά ένα τηλέφωνο.

«Στεκόμουν εκεί και κοιτούσα με τα κιάλια ή απλώς με τα μάτια μου. Είναι αδύνατο να περιγράψεις, όσο εύγλωττος κι αν είσαι, το θέαμα, αυτή την ατμόσφαιρα. Δεν υπήρχε ούτε ένα εκατοστό γης που να μην πυρπολήθηκε ή βομβαρδίστηκε. Ήταν κόλαση! Όταν κάποιος βρίσκεται σε μια τέτοια ατμόσφαιρα, δεν σκέφτεται τον κίνδυνο να πεθάνει. Είναι σαν να είσαι μεθυσμένος», είπε ο Αλέξανδρος Σημαιοφορίδης, περιγράφοντας τα γεγονότα εκείνης της ημέρας στην εξεταστική επιτροπή του ελληνικού κοινοβουλίου για την «Κυπριακή υπόθεση» τον Οκτώβριο του 1986.

Και όταν μετέδωσε τα στοιχεία της πρώτης γραμμής στην Αθήνα, του ζητήθηκε να υπολογίσει πού ήταν η ίσαλο γραμμή του Έρκιν τόσο τότε όσο και πριν ξεκινήσει η απόβαση. Η ίσαλο γραμμή ή, με άλλα λόγια, η γραμμή φόρτωσης, είναι το μέγιστο επιτρεπόμενο εκτόπισμα του πλοίου. «Άρχισα να βρίζω θεούς και δαίμονες», λέει ο Συμεοφορίδης. Ήταν ένα τεχνικό ερώτημα που φαινόταν άτοπο σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή της εισβολής. «Τι, πού ρώτησαν πού ήταν η ίσαλο γραμμή ή πού ήταν οι δεξαμενές;» λέει.

Ο Σημαιοφορίδης έπεσε σε έναν τοίχο σκεπτικισμού σε άλλα στάδια. Λέει ότι είδε 72 τουρκικά ελικόπτερα να πετούν από πάνω και η απάντηση από την Αθήνα ήταν ότι δεν ήξερε να μετράει και ότι η Τουρκία δεν είχε περισσότερα από 30 ή 35 ελικόπτερα.

Θυμάται πώς ένα τουρκικό τανκ πέρασε πάνω από έναν στρατιώτη και ένα άλλο συνέτριψε το αυτοκίνητο. Η όποια αντίσταση αυτές τις ώρες ήταν υποτυπώδης, «ατομικό κατόρθωμα». Όταν πλησίασαν τουρκικά τανκς, αναγκάστηκε να τραπεί σε φυγή, αλλά συνελήφθη και φυλακίστηκε για 17 ημέρες.

Ένα πακέτο τσιγάρα: αναμνηστικό του Σημαιοφορίδη από την αιχμαλωσία. [Энри Канай]

Αιχμαλωσία

Ο Σημαιοφορίδης ανέλαβε δράση προβλέποντας το ενδεχόμενο γεγονότων να στραφούν εναντίον των υπερασπιστών και να κάψουν έγγραφα στα τοπικά γραφεία της ΚΥΠ, καθώς και να καταστρέψει τη μία μηχανή κρυπτογράφησης και να ρίξει τις άλλες δύο σε ένα πηγάδι. Έπρεπε να εξαλείψει ό,τι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει τις δραστηριότητές του. Αν τον έπιαναν με όλο αυτό τον εξοπλισμό, ήταν σίγουρο ότι θα καταδικαζόταν σε θάνατο.

Θυμάται τις ανακρίσεις, το σκοτεινό κελί και το λιγοστό φαγητό. Μια λεπτή φέτα ψωμί και τρεις ελιές ήταν το πρωινό, μια φτερούγα κοτόπουλου κομμένη σε τρία κομμάτια και μερικά ζυμαρικά ήταν το βραδινό. Και αυτό ήταν. Σε δύο εβδομάδες έχασε 9 κιλά. Νόμιζε ότι επρόκειτο να εκτελεστεί μέχρι που μια μέρα απελευθερώθηκε απροσδόκητα μετά από ανταλλαγή κρατουμένων. «Μπορείς να φανταστείς να είσαι ελεύθερος αφού πειστείς για την επικείμενη εκτέλεση; Πώς μπορεί το σώμα να το αντέξει αυτό; Μέχρι σήμερα κρατά ένα τσαλακωμένο πακέτο τσιγάρα βρετανικού Craven A που είχε μαζί του όταν συνελήφθη και του επέστρεψαν λίγο πριν την απελευθέρωσή του.

Συνέχισε να υπηρετεί στην Κύπρο μέχρι το 1978, οπότε μετατέθηκε στο ελληνικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη για τέσσερα χρόνια, εργαζόμενος ως προξενικός λιμενικός και βοηθός εμπορικός ακόλουθος. Συνταξιοδοτήθηκε το 1985. Πιστεύει ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά αν είχε χρησιμοποιηθεί η τεράστια ευφυΐα που είχε συγκεντρώσει. «Ό,τι έστειλα θεωρήθηκε δεδομένο, δεν χρειάζονταν αναλυτή για να δουν τι θα ακολουθούσε», λέει.

Source link